In archiefkluis 1 vind je materiaal over de verwoestingen, de puinhopen en het blussen tijdens en vlak na het bombardement.
Bekijk de documenten, de foto’s en de videofragmenten. Je leest, ziet en hoort de verhalen van mensen die de oorlog en de ravage zelf hebben meegemaakt.
Foto’s
Stadhuis
Kunstenaar Louis Heymans maakt na het bombardement op Middelburg op 17 mei 1940 tekeningen van de verwoestingen. Vanaf de voormalige Lange Burg tekent hij het verwoeste stadhuis. Alleen de geblakerde buitenmuren staan nog overeind. Het interieur van het stadhuis is verbrand. Ook een groot deel van het oud-archief van de stad is verbrand. Het werd bewaard in de vleeshal van het stadhuis.
Nablussen
De brandweer en veel vrijwilligers doen hun uiterste best de branden te blussen. Helaas kunnen ze niet voorkomen dat een groot gedeelte van de Middelburgse binnenstad afbrandt.
Het is gevaarlijk in de stad. Onder de puinhopen blijft het vuur smeulen en tot eind september laaien af en toe vuurhaarden op.
Stereofoto
Fotograaf Cornelis P. Snijders maakt na het bombardement foto’s van de verwoestingen in de stad. Hij maakt gewone foto’s maar ook stereofoto’s. Deze foto’s moet je met een speciale stereokijker bekijken om het diepte-effect te zien. De stereokijker is een voorloper van de 3D-bril. Op deze stereofoto zit een jongetje achter de klimop, met op de achtergrond het verwoeste stadhuis
In scène gezet
Een fotograaf, het is niet bekend wie, maakt na het bombardement in scène gezette foto’s van twee vrouwen en een Duitse militair die de puinhopen in Middelburg bekijken. Van de twee vrouwen is er een in Walcherse klederdracht en een in burgerkleding.
Op deze foto staat de vrouw in Walcherse dracht met een Duitse militair bij de geblakerde muren van het schuttershof St. Joris aan de Balans. De muren zijn uiteindelijk afgebroken.
Puinruimen
Het stadsbestuur laat zo snel mogelijk het puin ruimen. Vanwege de toenemende werkloosheid worden bij het sorteren en schoonmaken van puin werklozen ingezet. Allereerst worden de straten puinvrij gemaakt. Gevels van panden die nog overeind staan en waard om te behouden worden gestut. In totaal wordt 85.000 m3 puin geruimd en Middelburg moet daarvoor 350.000 gulden zelf betalen.
Kale stad
Als het grootste deel van het puin geruimd is en muren zijn afgebroken, is het kaal in de stad. Het bombardement heeft aan een kleine 20 mensen het leven gekost.
500 gezinnen zijn dakloos geworden en bijna 600 panden zijn verwoest of onbruikbaar geworden.
Daarnaast zijn heel veel monumentale gebouwen beschadigd, zoals de abdijkerken (op de voorgrond) en het stadhuis (op de achtergrond).
Puinopslaglaats
Tijdens het puinruimen wordt al het puin zorgvuldig gesorteerd. Stenen die nog hergebruikt kunnen worden, worden opgeslagen op verschillende plaatsen. Tijdens het bombardement is ook de Botermarkt op de hoek van de Lange Burg en de Bogardstraat onherstelbaar verwoest. Het terrein van de Botermarkt wordt als tijdelijke puinopslaglaats gebruikt.
Onherkenbaar verwoest
“De vernieling is zo geweldig, zo grondig, dat je geen woord kunt uitbrengen en de tranen in je ogen springen. Onherkenbaar verwoest is alles wat je ziet. Puinhopen en nog eens puinhopen rondom. Alleen de voorgevel met een paar stukken van de zijgevels en de romp van de toren staan van het stadhuis nog zwaar beschadigd overeind”, schrijft een inwoner van Middelburg twee dagen na het bombardement.
Documenten
De brandweer geeft op een plattegrond van Middelburg aan waar de brandhaarden zijn en op welke plaatsen de brandspuiten zijn ingezet.
Iedereen die bij het blussen van de branden heeft meegeholpen ontvangt een oorkonde als bewijs van dankbaarheid en moedig gedrag.
Tijdens het bombardement komen ongeveer 20 mensen om het leven. Ze worden genoteerd in het overlijdensregister van de Burgerlijke Stand in Middelburg.
Nabestaanden van de slachtoffers van het bombardement op Middelburg plaatsen rouwadvertenties in de Provinciale Zeeuwsche Courant (PZC).
De gemeente Middelburg maakt een lijst van verwoeste panden. 20 openbare gebouwen en semi-openbare gebouwen en 575 andere panden zijn door brand geheel of gedeeltelijk verwoest of onbruikbaar geraakt. 500 gezinnen zijn dakloos geworden. De totale schade wordt geschat op 10 à 20 miljoen gulden.
Direct na het bombardement wordt begonnen met het ruimen van puin. Eerst worden de straten schoongemaakt want, zo zegt een ooggetuige: “Puinhopen en nog eens puinhopen rondom. Onherkenbaar verwoest is alles wat je ziet. Je moet zoeken naar de ingang van verschillende straten die op de markt uitkomen, je vindt ze niet, je kunt je ternauwernood oriënteren.” Voor het puinruimen worden werklozen en later beroepspuinruimers ingezet. In totaal werd 85.000 m3 puin geruimd en Middelburg moest daarvoor 350.000 gulden zelf betalen.
Tijdens een bijeenkomst van alle Zeeuwse burgemeesters en de Commissaris van de Koningin in Zeeland vertelt de Middelburgse burgemeester over de slachtoffers en over de gevolgen van het bombardement. De verslagen van die bijeenkomst worden in de krant gepubliceerd.
Op een plattegrond van de binnenstad van Middelburg geeft de gemeente het gebied aan dat door het bombardement is getroffen. Een groot deel van de binnenstad met veel monumenten is verwoest, het hart is uit de stad gerukt. De binnenstad is een rokende puinhoop geworden.
Video’s
Middelburg grotendeels verwoest
Fotograaf J. van den Boudt maakt in 1940 films van het verwoeste Middelburg. Je ziet onder meer: Markt richting ingangen van de Gravenstraat, Lange Delft, Lange Burg – Nieuwe Kerk met Lange Jan – Stadhuis – Markt met ingangen Lange Burg, Lange Delft, Gravenstraat – Gortstraat richting Markt.
Interieur van het verwoeste stadhuis
Fotograaf J. van den Boudt filmt ook de ravage in het middeleeuwse stadhuis. Je ziet onder meer: verwoest interieur van het stadhuis – voorzijde aan de Markt met bordes en beelden van de graven van Holland en Zeeland in de voorgevel.
De Lange Jan
Fotograaf J. van den Boudt filmt vanaf de Wal de ravage rondom de abdijtoren Lange Jan. Je ziet onder meer: Voet van de Lange Jan – Koorkerk – Wal – Lange Jan gehalveerd – Wal – Groenmarkt – Nieuwe Kerk – Oude Kerkstraat – Wal met op de achtergrond het stadhuis – Koorkerkhof – Lange Jan.
Ooggetuige de heer Den Hollander
Meneer Den Hollander uit Middelburg heeft het bombardement als 13-jarige jongen meegemaakt. Hij vertelt over het luchtalarm dat afging toen er vliegtuigen aankwamen. Ze schuilden in een schuilloopgraaf in de tuin, die ze zelf hadden gegraven. Een man van de Luchtbeschermingsdienst kwam informeren of het goed met hen ging. Dat maakte toen erg veel indruk ook hem. Na het bombardement kropen ze weer uit de schuilloopgraaf. Ze konden hun ogen niet geloven, zo’n enorme ravage zagen ze. Maar, voor kinderen is een oorlog ook spannend. De heer Den Hollander vertelt dat hij met z’n vrienden ‘de puun in ging’. In het puin vonden ze prachtige voorwerpen: een Franse pet en een kruisje van een rozenkrans. Dat heeft de heer Den Hollander altijd bewaard.