De Oosterschelde zorgt ervoor dat Schouwen-Duiveland en Walcheren overkanten zijn. Door de jaren heen hebben bewoners zich niet laten weerhouden om een verbinding tot stand te brengen. In de foto-expositie Kom over de brug! Rondje Zierikzee-Middelburg maken we vier keer de reis tussen Schouwen-Duiveland en Walcheren en kiezen we telkens een andere route: met de veerboot tussen Zierikzee en Katseveer, over de Veerse Gatdam, over de Zeelandbrug en over de Oosterscheldekering.
Vanaf 2021 werken het Zeeuws Archief en de gemeente Schouwen-Duiveland intensief samen. Het archiefbeheer, de archiefmedewerkers en de vrijwilligers vallen vanaf dit jaar onder de verantwoordelijkheid van het Zeeuws Archief.
Voor het bewaren en raadplegen van de archieven blijft de locatie Zierikzee gehandhaafd. Dat betekent dat de archiefmedewerkers regelmatig moeten reizen tussen Zierikzee en Middelburg. Dat kan op tal van manieren en met verschillende vervoersmiddelen. Sinds 1987 kun je zelfs een rondje rijden, zodat je niet langs dezelfde weg terug hoeft. Maar je moet altijd over water.
Hoe was de verbinding tussen Zierikzee en Middelburg een eeuw geleden en wat zijn de ontwikkelingen tot nu toe? Dat is te zien in de foto-expositie Kom over de brug! Rondje Zierikzee-Middelburg over water. Kom over de brug en ga mee op reis door de tijd!
DE VEERBOOT
Vertrek uit Zierikzee
Tot eind 1965 onderhield de Provinciale Stoombootdienst (PSD) een veerverbinding tussen Zierikzee en Middelburg met diverse tussenstops. Deze veerdienst was in 1912 overgenomen van de Zeeuwsche Spoorboot Maatschappij. Vanaf de aanlegsteiger bij ’t Luitje in Zierikzee vertrok de veerboot naar Katseveer op Zuid-Beveland. Vanaf juni 1958 vertrok de boot vanaf de nieuwe veerhaven ‘De Val’.
Varen naar de overkant
Aanvankelijk voer de PSD met stoomboten. De veerboot ‘Ooster-Schelde’ was een van de eerste met een dieselmotor. Op het achterdek was ruimte voor 10 auto’s. De veerboot raakte tijdens de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd. Tijdens het herstel werd de boot met zes meter verlengd, zodat er meer auto’s op konden. In 1946 werd de ‘Oosterschelde’, nu zonder streepje in de naam, weer in de vaart genomen. De boot werd na de Watersnoodramp 1953 ingezet als evacuatieschip. Na vele omzwervingen is de veerboot nu in gebruik als horecaschip in Zwolle.
Aankomst bij Katseveer
Vanaf Katseveer voer de veerboot via Kortgene en Wolphaartsdijk naar Middelburg en meerde daar af aan de Loskade. Vanaf 1923 onderhield een bus de verbinding tussen Katseveer en Middelburg. Na de ingebruikname van de Zandkreekdam in 1961 voer de boot alleen nog maar tussen Zierikzee en de haven van Kats op Noord-Beveland. De veerdienst werd opgeheven met de ingebruikname van de Zeelandbrug in 1965. Bij Katseveer herinneren de steiger en het veerhuis nog aan de veerdienst van weleer.
DE VEERSE GATDAM
Het Veerse Gat gesloten
Om het Veerse Gat te kunnen afsluiten werd een damvak (deel van een waterkering) over de Onrustplaat aangelegd. Het overblijvende sluitgat werd met caissons gesloten. Op 24 april 1961 trok de plaatsing van de zevende caisson veel publiek. De schuiven van dit laatste doorlaatcaisson werden op 27 april 1961 neergelaten. De vissersvloot van Veere kon door de sluiting van het Veerse Gat de thuishaven niet meer bereiken en verhuisde naar de visserijhaven van Colijnsplaat.
Aanleg van een weg over de Veersegatdam
De Veerse Gatdam is een primaire afsluitingsdam van 2,8 km tussen Noord-Beveland en Walcheren. Over de Veersegatdam werd een weg aangelegd, die onderdeel uitmaakt van de N57, de verbinding tussen Brielle en Middelburg. Aan beide zijden van de dam ontstonden door zandopspuiting van zo’n 2,5 miljoen kubieke meter zand, stranden die een steeds grotere populariteit onder toeristen kregen. Vooral onder surfers is de dam een favoriete plek.
Eilanden verbonden
Met de sluiting van de Zandkreek en het Veerse Gat was het ‘Drie Eilandenplan’, de verbinding tussen Walcheren en Noord- en Zuid-Beveland, voltooid. Met de openstelling van de N57 op 27 oktober 1961 was Walcheren nu ook vanaf Noord-Beveland over de weg bereikbaar. Door de afsluiting van het Veerse Gat en de Zandkreek ontstond tussen Walcheren en Noord- en Zuid-Beveland het Veerse Meer. Dit gebied ontwikkelde zich in snel tempo tot een geliefd recreatiegebied.
DE ZEELANDBRUG
Een brug tussen overkanten
In de jaren vijftig van de twintigste eeuw nam de verkeersdrukte fors toe. De veerverbinding tussen Zierikzee en Kats werd steeds meer een obstakel voor een vlotte doorstroming van het verkeer. Daarom besloot de provincie Zeeland in 1962 een brug te bouwen tussen Zierikzee en Colijnsplaat. Ten noordwesten van Kats op Noord-Beveland kwam een werkhaven waar onderdelen voor de nieuwe brug werden gemaakt. Daarvoor werden hoge portaalkranen op het terrein geplaatst, waarvan er nog steeds twee te zien zijn.
Bruggenbouwers
De bouw van de brug begon in 1963 en was eind 1965 gereed. Hij bestaat uit een constructie van voorgespannen beton en telt 54 pijlers, 52 overspanningen en een beweegbaar gedeelte. De bouw van de brug had een behoorlijke impact op het dorp Kats en omgeving. Veel landarbeiders lieten zich omscholen en konden aan het werk als onder meer betonwerker en ijzervlechter. In totaal werkten zo’n 600 mensen mee aan de bouw van de brug. Op de afbeelding zijn op de voorgrond zogenoemde ‘perkoenpaaltjes’ te zien, die als bescherming voor de oever dienen.
Kom over de brug!
De feestelijke opening van de Oosterscheldebrug vond plaats op 15 december 1965. Koningin Juliana verrichtte de openingshandeling. Met de openstelling van de N256 over de tolbrug werd de veerdienst Zierikzee-Kats opgeheven. De brug, die twee jaar later Zeelandbrug ging heten, is 5.022 kilometer lang en gold lange tijd als de langste brug van Europa. Sinds 1 januari 1993 is de Zeelandbrug tolvrij. De tolhuisjes zijn verdwenen. Aan de Zierikzeese kant herinneren het veerhuis ‘De Val’ en de aanlegplaats voor de veerboot nog aan de veerdienst van weleer.
DE OOSTERSCHELDEKERING
Een open dam
In 1969 startte de bouw van een waterkering in de monding van de Oosterschelde. Deze pijlerdam staat wereldwijd bekend als een waterbouwkundig hoogstandje. Het oorspronkelijke plan om de Oosterschelde volledig af te dammen stuitte op massaal protest vanuit de visserij, recreatie en milieuorganisaties. Uiteindelijk koos men voor een halfopen waterkering met schuiven die bij stormvloed of springtij kunnen worden gesloten. De enorme pijlers werden gemaakt op het kunstmatig aangelegde werkeiland Neeltje Jans.
Fietsen over water
Neeltje Jans behoort bij het grondgebied van de gemeente Veere. Op uitnodiging van de Veerse burgemeester fietsten scholieren uit de hoogste groepen van basisscholen in de gemeente Veere op 10 juni 1986 over de stormvloedkering in aanbouw. Voorop leerlingen van basisschool ‘De Wegwijzer’ uit Serooskerke (W). Daarmee waren ze officieus een van de eerste weggebruikers van de verbinding Noord-Beveland en het werkeiland Neeltje Jans. De Oosterscheldekering werd op 4 oktober 1986 geopend door Koningin Beatrix en ruim een jaar later opengesteld voor verkeer.
Rondje Zierikzee-Middelburg
De 9 kilometer lange weg (onderdeel van de N57) over de kering, die de verbinding vormt tussen Noord-Beveland en Schouwen-Duiveland, is een geliefd traject voor wedstrijden, zoals de Ronde van Midden Zeeland, het NK Tegenwindfietsen en zelfs de Tour de France. De Oosterscheldekering maakt onderdeel uit van de Deltawerken die Nederland moeten beschermen tegen overstromingen.
De Oosterscheldekering maakt het mogelijk om over de weg een rondje Zierikzee-Middelburg te maken. Heen en weer hoeft niet meer.
Lopen langs waterwerken
Ilja Mostert en Anneke van Waarden-Koets doen al lopend een rondje Zierikzee-Middelburg. Benieuwd? Loop een rondje mee!
Website van het Zeeuws Archief – De Ramp van 1953 en de Deltawerken (2) | De Deltawerken.
Website van het Zeeuws Archief –
De Ramp van 1953 en de Deltawerken (2) | De Deltawerken afzonderlijk.
J.H.F. Schwartz, Archieven van de Provinciale Stoombootdiensten in Zeeland (PSD), 1842-1991 en het archief van de NV Zeeuwsche Spoorboot Maatschappij, 1864-1913. Inventarisreeks Rijksarchief in Zeeland 16 (Middelburg 1996) 1-66.
Centrale Archief Selectiedienst (CAS), Archieven van de Deltadienst van Rijkswaterstaat (1940) 1956-1986 (1990). Inventarisreeks Rijksarchief in Zeeland 17 (Middelburg 1998).
Beeldbank van het Zeeuws Archief.
Website over de geschiedenis van de Provinciale Stoombootdiensten in Zeeland (PSD), 2005-heden.
Website Provincie Zeeland – Zeelandbrug.
Website Rijkswaterstaat – Deltawerken.
Website Deltawerken online.
Website Zeeuwse Ankers – Verhalen over verkeer en vervoer in Zeeland en de Deltawerken.
Wikipedia – Lemma’s over verkeer en vervoer en de Deltawerken.
In opdracht van: Zeeuws Archief 2021.
Samenstelling en teksten expositie Kom over de brug! Rondje Zierikzee-Middelburg over water:
Zeeuws Archief, Ad Tramper en Anneke van Waarden-Koets.
Materiële verzorging: Suresh Kalloe.
Reproducties: MEDIA58 – Robbert-Jan Hanemaaijer.
Veerboot Zierikzee-Noord-Beveland, 1930. Zeeuws Archief, Beeldbank Schouwen-Duiveland, toegang 5870 nr ZZE-1621.
Meer Verbinding over water?
De totstandkoming van de verbindingen tussen Schouwen-Duiveland en de andere (schier)eilanden via de veerdienst, de Veerse Gatdam, de Oosterscheldebrug en de Oosterscheldekering past bij het thema van onze open dag: Verbinding over water. Meer weten over verbindingen over water? Bezoek onze open dag op zaterdag 6 november 2021!
/agenda/aanmelden/
