Veerboot Zierikzee-Noord-Beveland, 1930.

Kom over de brug! Rondje Zierikzee-Middelburg over water

De Oosterschelde zorgt ervoor dat Schouwen-Duiveland en Walcheren overkanten zijn. Door de jaren heen hebben bewoners zich niet laten weerhouden om een verbinding tot stand te brengen. In de foto-expositie Kom over de brug! Rondje Zierikzee-Middelburg maken we vier keer de reis tussen Schouwen-Duiveland en Walcheren en kiezen we telkens een andere route: met de veerboot tussen Zierikzee en Katseveer, over de Veerse Gatdam, over de Zeelandbrug en over de Oosterscheldekering.

Vanaf 2021 werken het Zeeuws Archief en de gemeente Schouwen-Duiveland intensief samen. Het archiefbeheer, de archiefmedewerkers en de vrijwilligers vallen vanaf dit jaar onder de verantwoordelijkheid van het Zeeuws Archief.

Kaart van Zeeland, waarop de route en de dienstregeling van de veerboten van de PSD en de aansluitende verkeersmiddelen staan aangegeven.
Kaart van Zeeland, waarop de route en de dienstregeling van de veerboten van de PSD en de aansluitende verkeersmiddelen staan aangegeven. Zeeuws Archief, Zeeuws Genootschap, Zelandia Illustrata, Deel I, nr 221.

Voor het bewaren en raadplegen van de archieven blijft de locatie Zierikzee gehandhaafd. Dat betekent dat de archiefmedewerkers regelmatig moeten reizen tussen Zierikzee en Middelburg. Dat kan op tal van manieren en met verschillende vervoersmiddelen. Sinds 1987 kun je zelfs een rondje rijden, zodat je niet langs dezelfde weg terug hoeft. Maar je moet altijd over water.

Hoe was de verbinding tussen Zierikzee en Middelburg een eeuw geleden en wat zijn de ontwikkelingen tot nu toe? Dat is te zien in de foto-expositie Kom over de brug! Rondje Zierikzee-Middelburg over water. Kom over de brug en ga mee op reis door de tijd!

DE VEERBOOT

Vertrek uit Zierikzee

Veerboot Ooster-Schelde bij aanlegsteiger 't Luitje in de haven van Zierikzee, 1935-1940.
Veerboot ‘Ooster-Schelde’, een zijlader, bij de aanlegsteiger ’t Luitje in de haven van Zierikzee, 1935-1940. Zeeuws Archief, Beeldbank Schouwen-Duiveland, toegang 5870, nr ZZE-1560.

Tot eind 1965 onderhield de Provinciale Stoombootdienst (PSD) een veerverbinding tussen Zierikzee en Middelburg met diverse tussenstops. Deze veerdienst was in 1912 overgenomen van de Zeeuwsche Spoorboot Maatschappij. Vanaf de aanlegsteiger bij ’t Luitje in Zierikzee vertrok de veerboot naar Katseveer op Zuid-Beveland. Vanaf juni 1958 vertrok de boot vanaf de nieuwe veerhaven ‘De Val’.

Varen naar de overkant

Veerboot 'Oosterschelde' op de Oosterschelde, 1962-1965.
Veerboot ‘Oosterschelde’ op de Oosterschelde, varend naar de overkant, 1962-1965. Zeeuws Archief, Beeldbank Schouwen-Duiveland toegang 5870, nr O-3721.

Aanvankelijk voer de PSD met stoomboten. De veerboot ‘Ooster-Schelde’ was een van de eerste met een dieselmotor. Op het achterdek was ruimte voor 10 auto’s. De veerboot raakte tijdens de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd. Tijdens het herstel werd de boot met zes meter verlengd, zodat er meer auto’s op konden. In 1946 werd de ‘Oosterschelde’, nu zonder streepje in de naam, weer in de vaart genomen. De boot werd na de Watersnoodramp 1953 ingezet als evacuatieschip.  Na vele omzwervingen is de veerboot nu in gebruik als horecaschip in Zwolle.

Aankomst bij Katseveer

Veerboot uit Zierikzee legt aan bij Katseveer, 1950.
De veerboot uit Zierikzee legt aan bij Katseveer, 1950. Zeeuws Archief, Fotoarchief J. Torbijn, Goes, toegang 664, nr PSD-P-52.

Vanaf Katseveer voer de veerboot via Kortgene en Wolphaartsdijk naar Middelburg en meerde daar af aan de Loskade. Vanaf 1923 onderhield een bus de verbinding tussen Katseveer en Middelburg. Na de ingebruikname van de Zandkreekdam in 1961 voer de boot alleen nog maar tussen Zierikzee en de haven van Kats op Noord-Beveland. De veerdienst werd opgeheven met de ingebruikname van de Zeelandbrug in 1965. Bij Katseveer herinneren de steiger en het veerhuis nog aan de veerdienst van weleer.

DE VEERSE GATDAM

Het Veerse Gat gesloten

Sluiting Veerse Gatdam, 1961.
Sluiting van het Veerse Gat, 1961. Zeeuws Archief, Historisch-Topografische Atlas Veere (HTAV), toegang 2870 nr 1340.

Om het Veerse Gat te kunnen afsluiten werd een damvak (deel van een waterkering) over de Onrustplaat aangelegd. Het overblijvende sluitgat werd met caissons gesloten. Op 24 april 1961 trok de plaatsing van de zevende caisson veel publiek. De schuiven van dit laatste doorlaatcaisson werden op 27 april 1961 neergelaten. De vissersvloot van Veere kon door de sluiting van het Veerse Gat de thuishaven niet meer bereiken en verhuisde naar de visserijhaven van Colijnsplaat.

Aanleg van een weg over de Veersegatdam

Aanleg weg over de Veerse Gatdam, 1961..
Aanleg van een weg over de Veerse Gatdam, 1961. Zeeuws Archief, Historisch-Topografische Atlas Veere (HTAV), toegang 2870 nr 512.

De Veerse Gatdam is een primaire afsluitingsdam van 2,8 km tussen Noord-Beveland en Walcheren. Over de Veersegatdam werd een weg aangelegd, die onderdeel uitmaakt van de N57, de verbinding tussen Brielle en Middelburg. Aan beide zijden van de dam ontstonden door zandopspuiting van zo’n 2,5 miljoen kubieke meter zand, stranden die een steeds grotere populariteit onder toeristen kregen. Vooral onder surfers is de dam een favoriete plek.

Eilanden verbonden

Veerse Gatdam, 1965-1975.
Veerse Gatdam met aan weerszijden van de weg recreatie, 1965-1975. Zeeuws Archief, Historisch-Topografische Atlas Veere (HTAV), toegang 2870 nr 538.

Met de sluiting van de Zandkreek en het Veerse Gat was het ‘Drie Eilandenplan’, de verbinding tussen Walcheren en Noord- en Zuid-Beveland, voltooid. Met de openstelling van de N57 op 27 oktober 1961 was Walcheren nu ook vanaf Noord-Beveland over de weg bereikbaar. Door de afsluiting van het Veerse Gat en de Zandkreek ontstond tussen Walcheren en Noord- en Zuid-Beveland het Veerse Meer. Dit gebied ontwikkelde zich in snel tempo tot een geliefd recreatiegebied.

DE ZEELANDBRUG

Een brug tussen overkanten

Werkterrein Oosterscheldebrug/Zeelandbrug bij Kats, 1963.
Werkterrein Oosterscheldebrug/Zeelandbrug bij Kats, 1963. Zeeuws Archief, Fotoarchief J. Torbijn, Goes, toegang 664, nr KTS-P-31.

In de jaren vijftig van de twintigste eeuw nam de verkeersdrukte fors toe. De veerverbinding tussen Zierikzee en Kats werd steeds meer een obstakel voor een vlotte doorstroming van het verkeer. Daarom besloot de provincie Zeeland in 1962 een brug te bouwen tussen Zierikzee en Colijnsplaat. Ten noordwesten van Kats op Noord-Beveland kwam een werkhaven waar onderdelen voor de nieuwe brug werden gemaakt. Daarvoor werden hoge portaalkranen op het terrein geplaatst, waarvan er nog steeds twee te zien zijn.

Bruggenbouwers

Oosterscheldebrug/Zeelandbrug in aanbouw, 1964.
Oosterscheldebrug/Zeelandbrug in aanbouw, 1964. Zeeuws Archief, Fotoarchief J. Torbijn, Goes, toegang 664 nr BRG-P-8.

De bouw van de brug begon in 1963 en was eind 1965 gereed. Hij bestaat uit een constructie van voorgespannen beton en telt 54 pijlers, 52 overspanningen en een beweegbaar gedeelte. De bouw van de brug had een behoorlijke impact op het dorp Kats en omgeving. Veel landarbeiders lieten zich omscholen en konden aan het werk als onder meer betonwerker en ijzervlechter. In totaal werkten zo’n 600 mensen mee aan de bouw van de brug. Op de afbeelding zijn op de voorgrond zogenoemde ‘perkoenpaaltjes’ te zien, die als bescherming voor de oever dienen.

Kom over de brug!

Zeelandbrug, tolhuisjes Noord-Beveland, veerhuis De Val Schouwen-Duiveland, vóór 1973.
De Zeelandbrug met tolhuisjes op Noord-Beveland en veerhuis ‘De Val’ op Schouwen-Duiveland, vóór 1973. Zeeuws Archief, Fotoarchief J. Torbijn, Goes, toegang 664, nr BRG-P-15.

De feestelijke opening van de Oosterscheldebrug vond plaats op 15 december 1965. Koningin Juliana verrichtte de openingshandeling. Met de openstelling van de N256 over de tolbrug werd de veerdienst Zierikzee-Kats opgeheven. De brug, die twee jaar later Zeelandbrug ging heten, is 5.022 kilometer lang en gold lange tijd als de langste brug van Europa. Sinds 1 januari 1993 is de Zeelandbrug tolvrij. De tolhuisjes zijn verdwenen. Aan de Zierikzeese kant herinneren het veerhuis ‘De Val’ en de aanlegplaats voor de veerboot nog aan de veerdienst van weleer.

DE OOSTERSCHELDEKERING

Een open dam

Bouwdok Oosterscheldekering op werkeiland Neeltje Jans, 1980-1984.
Bouwdok met pijlers voor de Oosterscheldekering op het werkeiland Neeltje Jans, 1980-1984. Zeeuws Archief, Beeldbank Schouwen-Duiveland, toegang 5870 nr BE-0218.

In 1969 startte de bouw van een waterkering in de monding van de Oosterschelde. Deze pijlerdam staat wereldwijd bekend als een waterbouwkundig hoogstandje. Het oorspronkelijke plan om de Oosterschelde volledig af te dammen stuitte op massaal protest vanuit de visserij, recreatie en milieuorganisaties. Uiteindelijk koos men voor een halfopen waterkering met schuiven die bij stormvloed of springtij kunnen worden gesloten. De enorme pijlers werden gemaakt op het kunstmatig aangelegde werkeiland Neeltje Jans.

Fietsen over water

Fietsende scholieren uit Serooskerke (W) over de Oosterscheldekerking, 1986.
Fietsende scholieren uit Serooskerke (W) over de Oosterscheldekering, 1986. Zeeuws Archief, Historisch-Topografische Atlas Veere (HTAV), toegang 2870 nr 420.

Neeltje Jans behoort bij het grondgebied van de gemeente Veere. Op uitnodiging van de Veerse burgemeester fietsten scholieren uit de hoogste groepen van basisscholen in de gemeente Veere op 10 juni 1986 over de stormvloedkering in aanbouw. Voorop leerlingen van basisschool ‘De Wegwijzer’ uit Serooskerke (W). Daarmee waren ze officieus een van de eerste weggebruikers van de verbinding Noord-Beveland en het werkeiland Neeltje Jans. De Oosterscheldekering werd op 4 oktober 1986 geopend door Koningin Beatrix en ruim een jaar later opengesteld voor verkeer.

Rondje Zierikzee-Middelburg

Oosterscheldekering vanaf Noord-Beveland, 1996.
Oosterscheldekering gezien vanaf Noord-Beveland, 1996. Zeeuws Archief, Beeldbank Schouwen-Duiveland, toegang 5870 nr DIA-12427.

De 9 kilometer lange weg (onderdeel van de N57) over de kering, die de verbinding vormt tussen Noord-Beveland en Schouwen-Duiveland, is een geliefd traject voor wedstrijden, zoals de Ronde van Midden Zeeland, het NK Tegenwindfietsen en zelfs de Tour de France. De Oosterscheldekering maakt onderdeel uit van de Deltawerken die Nederland moeten beschermen tegen overstromingen.

De Oosterscheldekering maakt het mogelijk om over de weg een rondje Zierikzee-Middelburg te maken. Heen en weer hoeft niet meer.

Lopen langs waterwerken

Ilja Mostert en Anneke van Waarden-Koets doen al lopend een rondje Zierikzee-Middelburg. Benieuwd? Loop een rondje mee!

Meer Verbinding over water?

De totstandkoming van de verbindingen tussen Schouwen-Duiveland en de andere (schier)eilanden via de veerdienst, de Veerse Gatdam, de Oosterscheldebrug en de Oosterscheldekering past bij het thema van onze open dag: Verbinding over water. Meer weten over verbindingen over water? Bezoek onze open dag op zaterdag 6 november 2021!

/agenda/aanmelden/