Het Zeeuws Archief zoekt vrijwilligers om de bewoners van Zeeland tussen 1900 en 1938 in beeld te brengen. Iedereen kan thuis via de computer meehelpen om gegevens uit archiefstukken in te voeren via het online platform ‘VeleHanden’. Het gaat om gegevens uit de bevolkingsregisters van de bij het Zeeuws Archief aangesloten gemeenten. Dit project ‘Wie Woont Waar’ start op donderdag 8 juli 2021.
Dankzij het project ‘Wie Woont Waar’ zullen gegevens uit de genoemde bevolkingsregisters online beschikbaar komen voor het brede publiek, – voor zowel amateurs als geoefende onderzoekers. Het resultaat zal genealogische onderzoekers helpen bij hun onderzoek, maar ook historisch onderzoek bevorderen naar de geschiedenis van wonen, werken en leven in Zeeland.
Bevolkingsregister als bron voor wonen, werken en leven in Zeeland
In het gemeentelijk bevolkingsregister werd elk huishouden ingeschreven. Naast namen en geboortedata en –plaatsen zijn ook adressen, beroepen en kerklidmaatschappen opgenomen. Ook eventuele inwonende familieleden, kostgangers of bedienden werden bij het gezin ingeschreven. Daarmee zijn bevolkingsregisters een waardevolle bron bij tal van onderzoeken.
Bij dit project gaat het om de bevolkingsregisters van gemeenten die bij het Zeeuws Archief aangesloten zijn. Dat zijn de gemeenten Vlissingen, Veere, Kapelle, Terneuzen en Schouwen-Duiveland. De gegevens van de gemeente Middelburg zijn al eerder ingevoerd. Het gaat om een grote hoeveelheid gegevens; maar liefst 135.000 scans uit 562 registers en kaartsystemen.
Niet bij iedere gemeente loopt de periode precies van 1900 tot 1938. Bij en aantal plaatsen wordt ook de nog niet online beschikbare periode vanaf 1810 mee genomen. Dat is onder andere het geval bij Kapelle, Wemeldinge, Vlissingen, Ritthem, Sint Laurens, Arnemuiden en de gemeente Schouwen-Duiveland.
Vele handen maken licht werk
Meedoen aan dit project is een leuke, interessante en nuttige bezigheid, waar – als alles straks online staat – veel mensen baat bij zullen hebben!
Meedoen kan via de website VeleHanden. Dit is een platform waarop alle Nederlandse archieven scans van archiefstukken kunnen aanbieden en waar iedereen kan bijdragen aan het toegankelijk maken ervan.
Het Zeeuws Archief heeft twee keer een project via dit platform aangeboden en de ervaringen met deze vorm van zijn positief.
Vanwege de grote hoeveelheid scans is de verwachting dat dit project tot begin 2026 loopt.
Hoe doe je mee?
Wie mee wil doen kan een account aanmaken op de site velehanden.nl en kiezen voor het project ‘Wie Woont Waar – Bevolkingsregisters Zeeland 1900-1938’. Vervolgens worden scans getoond uit de bevolkingsregisters. De gegevens van die scans moeten worden ingevoerd; gelezen en over getypt, in velden in het programma. Daarna moeten deze gegevens nog gecontroleerd worden. Op de pagina van dit project staan instructies hoe het invoeren in zijn werk gaat en het is altijd mogelijk om eventuele vragen te stellen. Omdat het teksten uit de vorige eeuw betreft zijn ze over het algemeen goed leesbaar.
Veel gestelde vragen
Iedereen met belangstelling voor geschiedenis van Zeeland en een computer met internetverbinding kan meedoen.
Nee hoor! VeleHanden is een platform waarop alle Nederlandse archieven scans van archiefstukken kunnen aanbieden en waar iedereen kan bijdragen aan het toegankelijk maken ervan. Op de website kun je zonder dat je een account aanmaakt eens proberen hoe het is om mee te doen. Klik op de home-pagina van VeleHanden op de button ‘oefenen’.
Dit filmpje geeft een indruk van het werken voor VeleHanden.
Het Zeeuws Archief heeft al twee keer een project via dit platform aangeboden. De ervaringen met deze vorm van crowdsourcing zijn positief. De eerdere projecten zijn Wonen op Walcheren (de bevolkingsregisters van de gemeente Veere van 1812 tot 1900 en Thuis in Terneuzen (de gegevens uit de bevolkingsregisters van Terneuzen van 1823 tot 1900.
Nee, de registers zijn van 1900 tot 1938 dus je hoeft niet oud schrift te kunnen lezen om dit werk te kunnen doen. Je komt wel een aantal oude schrijfwijzen tegen zoals bijvoorbeeld ‘sch’ in plaats van ‘s’. Bij enkele gemeenten/plaatsen worden ook scans van bevolkingsregisters uit de 19e eeuw getoond, deze zijn wel wat moeilijker leesbaar.
Elk huishouden werd ingeschreven in het gemeentelijk bevolkingsregister. De bevolkingsregisters bevatten in chronologische volgorde van bewoning een opsomming van de hoofdbewoner, zijn vrouw, kinderen, inwonend huispersoneel en/of inwonende familieleden en andere bewoners.
Per adres werd van iedere bewoner vastgelegd:
- Voornaam, achternaam, geboorteplaats en -datum
- Beroep
- Kerkgenootschap
- Datum inschrijving en uitschrijving uit de gemeente
- aantekeningen over verhuizing en overlijden
Soms werd van inwonende familieleden ook de relatie tot het gezinshoofd vastgelegd. Als een persoon vertrok van het adres of overleed, dan werd zijn of haar naam doorgehaald.
Het overzicht van personen per adres geeft informatie over gezinssamenstelling en huishouding. De beroepen schetsen een beeld van de talrijke rangen en standen – van dienstbode tot grootgrondbezitter, van loonwerker tot kleine zelfstandige.
De Burgerlijke Stand is een momentopname betreffende geboorte, huwelijk, echtscheiding en overlijden. In bevolkingsregisters is meer samenhangende informatie te vinden. Dit is mede te verklaren omdat in de registers niet het individu, maar het woonadres van het gezinshoofd de registratie-eenheid was. Het bevolkingsregister is een belangrijke bron voor onderzoek in de periode vanaf 1810.
Landelijk werd de registratie van het verloop van de bevolking officieel ingevoerd na de Algemene Volkstelling van 1849. Zeeland liep bij de invoering van het bevolkingsregister echter voorop. De eerste registers dateren al van 1811. Op 28 november 1825 werd het bijhouden van het bevolkingsregister door de provincie voor alle Zeeuwse gemeenten verplicht gesteld. De meeste Zeeuwse gemeenten begonnen vanaf 1826 een bevolkingsregister bij te houden. De bevolkingsregisters lopen tot circa 1938. Door de invoering van de persoonskaarten dat jaar ontstond er een flexibeler systeem om gegevens over burgers en hun woonadres te registreren. In 1994 werd de bevolkingsadministratie volledig gedigitaliseerd met de invoering van de Gemeentelijke Basisadministratie persoonsgegevens (GBA).
De gemeenten gebruikten in deze tijd een zogenaamd ‘wijknummer’, bestaande uit een letter voor de wijk (de ‘wijkletter’) en een volgnummer van het huis binnen die wijk (het ‘huisnummer’). Bij de meeste plattelandsgemeenten was het dorp zelf ‘Wijk A’ en het omliggende gebied ‘Wijk B’. Ook de volgorde van de nummering was anders dan nu: men volgde één zijde van een straat per ‘bebouwingsblok’: bij een zijstraat ’sloeg men af’ en ging eerst die nummeren.
Het adres uit de bevolkingsregisters zijn niet zo eenvoudig te herleiden naar een huidig adres. Er bestaan voor de meeste Zeeuwse gemeenten geen kant en klare ‘concordanties’ (herleidingstabellen) van de in de bevolkingsregisters genoteerde nummering per wijk naar de huidige nummering per straat. Ook bleef een oud adres niet altijd hetzelfde. Regelmatig besloot een gemeente de huizen te hernummeren. Doorhalingen van ‘wijknummers’ in de registers kunnen dan ook zowel verhuizingen als hernummeringen betekenen. Uitgebreide bestudering van meerdere pagina’s in een register kan daarin duidelijkheid geven.
Ja, als deelnemer kun je zelf bepalen van welk dorp of welke stad je gegevens uit de scans online gaat invoeren.
Bij de gemeente Middelburg zijn de gegevens uit de bevolkingsregisters van 1900 – 1938 al op naam gebracht en worden door dit digitaliseringsproject de scans beschikbaar gesteld.
In totaal worden in dit project circa 135.000 scans gepubliceerd op VeleHanden. Dat is heel veel! Een scan bestaat vaak uit een linker- en rechterpagina.
Vanwege de grote hoeveelheid scans wordt dit project in tweeën gedeeld. Bij het meewerken aan dit project merk je daar niets van; na de eerste volgt de tweede tranche en bij voor beide delen is een gelijke verdeling gemaakt in plaatsen, datering en looptijd. De verwachting is dat dit project tot begin 2026 loopt.
De gegevens van de genoemde bevolkingsregisters komen straks voor het brede publiek online beschikbaar. Na controle en voltooiing van de registers worden de ingevoerde gegevens samen met de scans gepubliceerd in de veel geraadpleegde personendatabase van het Zeeuws Archief; www.zeeuwengezocht.nl. Ook worden ze gepubliceerd op de sites www.zeeuwsarchief.nl en op archieven.nl.
Heb je na het lezen van de informatie over dit project en/of de vragen nog een vraag, of is er iets niet helemaal duidelijk? Mail dan naar Daniël Obbink, d.obbink@zeeuwsarchief.nl. Hij is projectleider van dit project.