Het oudste poorterboek van Nederland dateert uit 1302 en komt uit Zierikzee. Het Zeeuws Archief heeft alle Zierikzeese poorter- of poortersboeken gedigitaliseerd en online gepubliceerd. De boeken bevatten de namen van ruim 13.000 personen die gedurende 5 eeuwen het poorterschap van Zierikzee verwierven. Deze namen zijn bovendien doorzoekbaar gemaakt.
De term ‘poorter’ heeft niks te maken met een toegangspoort, maar is afgeleid van het Latijnse woord ‘portus’. Dat was in de Middeleeuwen de benaming voor een (handels)nederzetting. In de poorterboeken werden de namen van de nieuwe burgers van de stad genoteerd. In Zierikzee gebeurde dit vanaf 1302 tot aan de invoering van de burgerlijke stand in 1811. De poorterboeken van Zierikzee bestaan uit 5 delen.
Rechten en plichten
Het poorterschap was zeer begerenswaardig vanwege de bijbehorende rechten. Zo konden poorters toetreden tot verschillende stedelijke openbare ambten en de ambachtsgilden. Een lidmaatschap van een gilde was een voorwaarde voor het uitoefenen van de meeste beroepen.
Daarnaast werden de kinderen van poorters bij het overlijden van hun ouders opgenomen in het Burgerweeshuis.
Naast voorrechten waren er plichten. Zoals het betalen van belastingen en het verdedigen van de stad in tijden van oproer en oorlog.
Hoe werd je poorter?
Er waren verschillende manieren om het poorterschap te verwerven.
Je werd automatisch poorter als je ouders dat al waren of als je trouwde met een poorter.
Veel mensen in het poorterboek van Zierikzee hebben het poorterschap gekocht. Naast het betalen van een geldbedrag moesten nieuwe burgers een eed afleggen waarin ze trouw zwoeren aan (de wetten van) de stad. Bij de inschrijvingen staat vaak de herkomstplaats en het beroep dat ze uitoefenden.
Een uitzondering in het poorterboek zijn de mensen die het poorterschap ‘cadeau’ kregen van het stadsbestuur. Dit waren lieden die van (grote) waarde waren voor de stad en daarom niks hoefden te betalen. Bijvoorbeeld de boogmaker (denk aan pijl en boog) Kelliber in 1326. Hij werd poorter ‘sonder ghelt’. Eveneens vanwege verdiensten op militair gebied werd Jan van Geilekerken (uit Geilenkirchen in de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen) gratis poorter. Hij was kunstenaar in het maken van bussen (vuurwapens) en buskruit.
Na een grote stadsbrand in 1414 had de stad grote behoefte aan vaklieden die een muur konden metselen. In 1418 en 1419 werden 23 personen poorter van Zierikzee die als tegenprestatie een stuk muur moesten metselen.
Historische gebeurtenissen
Uit de poorterboeken kunnen historische gebeurtenissen afgeleid worden. Na de val van Antwerpen in 1585 vluchtten duizenden Vlamingen naar steden in Zeeland en Holland. Deze stroom immigranten is terug te zien in het poorterboek van Zierikzee. In de periode ná 1585 werden tientallen Vlamingen als poorter ingeschreven. Veelal kregen deze mensen het poorterschap cadeau omdat het koop- of ambachtslieden waren.
Online te raadplegen
Het Zeeuws Archief heeft alle poorterboeken van Zierikzee gedigitaliseerd en online gepubliceerd. Verder heeft het Zeeuws Archief de namen van de poorters toegevoegd aan de personenzoekmachine Zeeuwen Gezocht.
Poorterboeken raadplegen
De poorterboeken van Zierikzee zijn door te bladeren in de archiefinventaris. Klik op één van de 5 delen om de afbeeldingen te bekijken.
www.zeeuwsarchief.nlPoorters zoeken
De namen uit de poorterboeken van Zierikzee, meer dan 13.000 uit de periode 1302-1810, zijn te doorzoeken in Zeeuwen Gezocht, de personenzoekmachine van het Zeeuws Archief.
/onderzoek-het-zelf/archief/Andere Zeeuwse poorterboeken
Het Zeeuws Archief beheert van verschillende steden poorterboeken. Sommigen zijn gedigitaliseerd, zoals de poorterboeken van Arnemuiden, Westkapelle en Zierikzee. Van een groot aantal poorterboeken zijn de namen doorzoekbaar via Zeeuwen Gezocht.
Lees meer over de poorterboeken in het Zeeuws Archief en andere Zeeuwse archiefdiensten in de zoekgids Poorterboeken.
Poorterboeken
