Als medewerker bij het Zeeuws Archief komt er soms iets bijzonders op je pad. Zoals dit keer het geval was met ‘het koffertje’! Een medewerker van het Zeeuws Archief was onlangs bij een – in Zeeuws-Vlaanderen woonachtige – kunstenares op bezoek. Aanleiding was het feit dat zij besloten had om haar collectie aan het Zeeuws Archief te schenken om deze voor de toekomst veilig te stellen.
Aan het einde van dit acquisitie gesprek komt nog even de jaarlijkse Open Dag van het Zeeuws Archief ter sprake, met als thema ‘Engeland’. Dat brengt de kunstenares op het koffertje van haar opa Bernard, dat zij in bezit heeft. Het koffertje is zijn archief van de periode dat hij ten tijde van de Tweede Wereldoorlog onvrijwillig in Engeland verblijft.
Vrachtrijder in 1940
Het verhaal begint in de meidagen van 1940 als in de maalstroom van terugtrekkende legers ook burgers terechtkomen. Een ervan is genoemde Bernard, vrachtrijder bij de Zeeuwsch-Vlaamsche Tramweg Maatschappij (ZVTM). Hij bezorgt pakketpost die met de tram is meegekomen in Hulst en omgeving. In de namiddag van 14 mei 1940 arriveert de 1e Divisie van de Koninklijke Marechaussee in Zeeuws-Vlaanderen. Bernard heeft een dag eerder de opdracht van zijn chef gekregen om een vrachtwagen op te halen. Een aantal dagen later vertrekt hij richting België. In zijn zakboekje noteert hij: ‘Wij rijden de grens over om 4.15 uur. Een onzer zij: Adieu Nederland. Tot wanneer nog eens?’ Van zijn gezin (vrouw en vier kinderen) heeft hij geen afscheid meer kunnen nemen. En zij weten niet waar hij is. Dat wordt pas na maanden duidelijk.
Verblijf in Engeland
Na een gevaarlijke tocht die naar Frankrijk leidt – waarbij de colonne beschoten wordt door Duitse vliegtuigen – komt hij in Engeland aan. In het najaar belandt hij als keukenhulp op Stubbings House (in Stubbings bij Maidenhead) waar koningin Wilhelmina haar ballingschap in Engeland doorbrengt. In het koffertje van Bernard bevindt zich correspondentie tussen hem en zijn gezin.
In een van de brieven meldt dochter Josephine dat ze is getrouwd. In eerste instantie wil ze nog wachten op de terugkomst van vader maar uiteindelijk vindt het huwelijk toch plaats. Bernard stuurt via het Rode Kruis een felicitatie. Tijdens zijn verblijf doet hij zijn best om de Engelse taal te leren. Hij schrijft woorden en kleine zinnetjes met daarachter de Engelse vertaling. Het resultaat hiervan is te vinden in zijn archief.
Archief naar familie
In Engeland wordt Bernard ernstig ziek. Koningin Wilhelmina heeft hem enkele keren bezocht. In maart 1944 overlijdt hij en wordt begraven in Maidenhead.
Als de Koningin na de bevrijding Hulst aandoet, vraagt zij om er voor te zorgen dat de weduwe van Bernard ook op het stadhuis aanwezig is. Het komt inderdaad tot een ontmoeting waarbij de familie in bezit komt van Bernards’ koffertje. Dit moet voor de familie een zeer bijzonder en ontroerend moment geweest zijn.
Het Zeeuws Archief is de familie zeer erkentelijk voor de schenking van dit bijzondere archief.
Lees meer over behouden voor de toekomst bij het Zeeuws Archief.