Het 9/11 van Breskens joeg 199 mensen de dood in

De datum 11 september heeft in Breskens een andere lading dan in de rest van de wereld: 11 september 1944 wordt het dorp onverhoeds gebombardeerd. In oktober van datzelfde jaar roept Hitler West-Zeeuws-Vlaanderen uit tot vesting en worden zware verwoestingen aangericht.

Hitler vindt dat West-Zeeuws-Vlaanderen tot de laatste man verdedigd moet worden. Zeeuws-Vlaanderen wordt onderdeel van het strijdtoneel van de Slag om de Schelde. Dit heeft grote gevolgen voor het gebied en haar inwoners. Foto’s tonen verschillende voorbeelden van de aangebrachte schade in de regio.

De bevrijding van Noordwest-Europa begint op 6 juni 1944 wanneer geallieerde troepen landen op de stranden van Normandië. Vanuit Frankrijk rukken de geallieerden op richting Antwerpen.

Het is van groot belang om Antwerpen zo snel mogelijk in handen te krijgen. De haven is cruciaal voor de aanvoer van munitie, brandstof en voedsel.

Frontgebied

Op 4 september 1944 wordt de binnenstad van Antwerpen bevrijd door de geallieerde troepen. De Westerschelde en het gebied daaromheen zijn op dat moment nog in Duitse handen.

De geallieerden kunnen de havenfaciliteiten pas benutten als de Duitsers uit de monding van de Westerschelde zijn verdreven, omdat de Westerschelde de toegang tot de haven van Antwerpen vormt.

Hitler geeft daarom het bevel om de Westerschelde koste wat kost te verdedigen. West-Zeeuws-Vlaanderen is vanaf nu frontgebied.

Lees verder onder kader

zwart-witfoto van vier mannen die zitten achter een tafel en recht de camera in kijken.

Over project 'Lokaal besturen tussen burger en bezetter'

Dit verhaal is één van de blogs over het project 'Lokaal besturen tussen burger en bezetter'. Het Zeeuws Archief werkt mee aan een landelijk onderzoek ‘Lokaal besturen tussen bezetter en burger’. Onderzoekers bekijken het handelen van bestuurders in de drie provincies Zeeland, Groningen en Gelderland tijdens de Tweede Wereldoorlog. In 2025 verschijnen de conclusies in een publieksboek.

/zeeuws-archief-werkt-mee-aan-landelijk-onderzoek-tweede-wereldoorlog/
Een man en vrouw met huisraad in een bootje met huisraad.

80 jaar vrijheid

Dit jaar 80 jaar geleden werd Zeeland bevrijd, te beginnen met Zeeuws-Vlaanderen vanaf september 1944 en met als laatste Schouwen-Duiveland in mei 1945. Het Zeeuws Archief beheert archieven over de Tweede Wereldoorlog (’40-’45), de bevrijding en de periode van wederopbouw. Begin je onderzoek daarom hier.

/onderzoek-het-zelf/bevrijding-tweede-wereldoorlog/

Het bombardement op Breskens

Terwijl de meeste geallieerde troepen zich op dat moment in het oosten van Nederland bevinden voor Operatie Market Garden, steken enkele bevrijdingstroepen via de Belgische grens over naar Zeeuws-Vlaanderen.

Operatie Market Garden richt zich op het bevrijden van de bruggen rondom Arnhem en Nijmegen, om zo snel mogelijk een opmars te kunnen maken naar Berlijn.

Doordat de meeste geallieerde troepen zich hier bevinden, ziet het Duitse leger kans om zich terug te trekken via Zeeuws-Vlaanderen.

In Breskens verzamelen zich tienduizenden Duitse militairen om over de Westerschelde naar Walcheren te varen. De resterende geallieerde troepen in het gebied merken de Duitse troepenverplaatsing op en willen deze een halt toeroepen.

De geallieerden bombarderen daarom verschillende plaatsen in West-Zeeuws-Vlaanderen. Op 11 september is Breskens aan de beurt. De inwoners van het vissersdorp worden totaal verrast, ze hebben amper de tijd om een schuilplaats te vinden.

De bombardementen leiden tot de verwoesting van Breskens en de dood van 199 mensen. Ondanks de zware bombardementen wordt de Duitse troepenopmars nauwelijks verhinderd en veel Duitse troepen trekken zich terug naar Walcheren. Enkele troepen blijven achter om de Westerschelde te verdedigen.

Operatie Switchback

Na de mislukking van Operatie Market Garden bij de brug in Arnhem blijkt dat het einde van de oorlog nog niet in zicht is. Om Nederland te kunnen bevrijden wordt het nog belangrijker om de Westerschelde te veroveren.

De achtergebleven Duitse troepen in Breskens en West-Zeeuws-Vlaanderen proberen dit te voorkomen door de Westerschelde te verdedigen.

Nieuwe geallieerde troepen trekken echter de Belgische grens over bij de Brabantse Wal om Woensdrecht te bevrijden en zo de Duitsers op Walcheren vanuit de rug aan te kunnen vallen.

Na een hevige strijd die drie weken duurt, trekken de Duitsers zich uiteindelijk terug wanneer een tweede Canadese eenheid vanuit Bergen op Zoom nadert.

De Duitsers zitten nu ingesloten op Walcheren en Zuid-Beveland. Hitler geeft daarom de opdracht om de Westerscheldemond tot het uiterste te verdedigen.

Op 6 oktober start Operatie Switchback, waarbij Canadese militairen proberen om zo snel mogelijk door Zeeuws-Vlaanderen te breken. Ze gebruiken nieuwe wapens, waaronder amfibievoertuigen die de oversteek makkelijker maken.

De Canadezen trekken vanaf Terneuzen via Breskens naar de rest van West-Zeeuws-Vlaanderen om de Duitsers vanuit de rug aan te vallen. Om de rest van Zeeuws-Vlaanderen te kunnen bevrijden, is het noodzakelijk om de Duitse verdedigingswerken nabij Breskens, de ‘Breskens Pocket’, te vernietigen.

Hoewel de Duitsers zich fel verdedigen, lukt het de Canadezen om de Breskens Pocket in te nemen. De haven van Breskens wordt hierbij vernietigd en er vallen wederom burgerslachtoffers.

Hevige bombardementen

Vanaf hier dringen de Canadese troepen verder door in de zuidelijke vesting van West-Zeeuws-Vlaanderen om de resterende gebieden te bevrijden.

Terwijl de Canadezen bezig zijn met het innemen van de Breskens Pocket, voeren geallieerde vliegtuigen hevige bombardementen uit over de rest van West-Zeeuws-Vlaanderen.

De geallieerden willen de Duitsers verjagen uit de dorpen, zodat er zo min mogelijk straatgevechten hoeven plaats te vinden wanneer de Canadese troepen optrekken vanuit Breskens.

De Duitsers geven zich echter niet zomaar gewonnen en vechten tot de laatste man. Het gebied wordt daarom ruim een maand lang beschoten en gebombardeerd. Plaatsen als Oostburg, Hoofdplaat, Biervliet en Aardenburg worden zwaar getroffen.

Op 11 oktober wordt het historische centrum van Sluis compleet verwoest, inclusief het belfort. Maar liefst 61 inwoners van Sluis komen die dag om het leven.

Door de langdurige bombardementen zijn de meeste plaatsen in West-Zeeuws-Vlaanderen al grotendeels verwoest tegen de tijd dat de Canadese troepen arriveren. Dit leidt tot relatief korte straatgevechten, maar de schade voor de regio en het aantal burgerslachtoffers zijn enorm.

Na de hevige strijd trekken de Duitse troepen zich uiteindelijk op 19 oktober 1944 terug via Aardenburg. Op 1 november geven de Duitsers zich officieel over ten zuiden van de Westerschelde, in het Belgische Knokke.

Zeeuws-Vlaanderen is nu officieel bevrijd en in handen van de geallieerden.

Hiermee is ook de zuidelijke oever van de Westerschelde veiliggesteld. De Duitse kanonnen op Walcheren beheersen echter nog steeds de toegang tot de Westerschelde, wat leidt tot Operatie Vitality om de rest van de Westerschelde te veroveren.

Hoewel Zeeuws-Vlaanderen bevrijd is, heeft het gebied zwaar geleden onder de bombardementen en gevechten. Veel plaatsen zijn verwoest en met 696 doden kent Zeeuws-Vlaanderen de meeste burgerslachtoffers van de Slag om de Schelde.

Bronnen

Afbeeldingen:

Zeeuws Archief, Fotoarchief Gemeente Axel, Fotoarchief Gemeente Axel, nr 2431. https://www.zeeuwsarchief.nl/onderzoek-het-zelf/archief/?mivast=239&mizig=261&miadt=239&miview=gal&milang=nl&misort=unitdate%7Casc&mibj=1940&miej=1945&mif2=foto&mif5=342368

Gerelateerd blog

Meer blogs