Trouwregisters en ondertrouwregisters

Huwelijken of aantekeningen over huwelijken werden op verschillende wijzen in registers ingeschreven. Soms hield men trouwregisters bij, maar meestal gaat het om ondertrouwregisters.

Ondertrouw

Voorafgaand aan het trouwen werd het aanstaande huwelijk op drie achtereenvolgende zondagen afgekondigd (geproclameerd) om anderen de gelegenheid te geven bezwaar te maken. Als het huwelijk ook in een andere kerk afgekondigd werd, moest door de predikant van die gemeente een attestatie (verklaring) overlegd worden dat de proclamaties daar geschied waren en er geen bezwaren waren ingediend. Meestal werd het huwelijk vervolgens gesloten in de week die volgde op de derde afkondiging.

Ondertrouw‑ en trouwregisters zijn niet altijd makkelijk van elkaar te onderscheiden, met als gevolg dat in genealogische publicaties de ondertrouw‑ en trouwdata nogal eens worden verwisseld. Registraties van ondertrouw zijn vaak voorzien van drie kruisen of strepen ter bevestiging van de aankondigingen op drie achtereenvolgende zondagen.

Plaats van herkomst

In de ondertrouw‑ en trouwaantekeningen worden doorgaans plaatsen van herkomst genoemd, bijvoorbeeld ‘van Ter Goes’ of ‘uit de Bewestereedepolder’. Dit betekent gewoonlijk dat de betrokkene in die plaats geboren is, maar dat hoeft niet. Als men al een aantal jaren in een plaats gewoond had, kon men ook deze herkomst meekrijgen.

Veel gebruikte aanduidingen

Veel gebruikte aanduidingen zijn verder j.m. (jongeman), j.g. (jonggezel) of j.d. (jongedochter). Dit zegt niets over de leeftijd, maar betekent alleen dat de bruidegom of bruid als niet eerder getrouwd geregistreerd wordt. Ook een zeventigjarige kan in een trouwaantekening dus ‘jongeman’ worden genoemd.

Voorbeeld In het Nederduits‑gereformeerde trouwregister van Hengstdijk staat op 5 mei 1775 inschreven de ondertrouw van Leendert Goedhart, jongeman, geboren te Oosterland en wonende in Axeler Ambacht, en Gesijne Boerma, weduwe van Aalbert Boerma, wonende te Hengstdijk. De bruidegom had toestemming van zijn moeder. De kinderen van de bruid, geboren uit haar vorige huwelijksrelatie, woonden in het verre Groningen en de bruid had de weeskamer hierover niet geïnformeerd. Toen de kerkenraad erachter kwam dat deze vrouw niet te goeder trouw en ‘met leugens en bedrog’ probeerde te trouwen, is de huwelijkssluiting niet doorgegaan. Naderhand hebben de geliefden een notariële akte overhandigd, waarbij zij verklaarden ‘malkanderen te ontslaan van de gedane verbintenis en verzogten dat hun voornemen geroyeert zoude worden uit het actenboek’. (Zeeuws Archief, Trouwregister Hengstdijk 3B).

Huwelijk & verschillende gezindten

In Zeeland werd in 1583 een ordonnantie afgekondigd, waarin werd voorgeschreven dat de afkondiging en voltrekking van de huwelijken van alle gezindten in de gereformeerde kerk moest plaats vinden. In enkele steden en dorpen werden huwelijkssluitingen door de wereldlijke overheid (de schepenen) toegestaan. Deze registratie is toegevoegd aan de serie DTB‑registers.

In Zeeuws‑Vlaanderen werd in 1640 de voltrekking van het huwelijk door de katholieke kerk toegestaan, mits vooraf de huwelijksafkondiging had plaats gevonden in de gereformeerde kerk of op het stadhuis. Het echt‑reglement van 1656 liet de keuze vrij tussen een huwelijk voor het gerecht of de kerk, terwijl vanaf die tijd aan mensen die bij een ander kerkgenootschap waren aangesloten ook werd toegestaan in de eigen kerk te trouwen. Vanaf die tijd gaan rooms‑katholieken, doopsgezinden en luthersen trouwregisters gebruiken.

Online raadplegen