Lidmatenregisters

Net als nu legden zowel protestantse als rooms‑katholieke geestelijken vroeger registers aan waarin zij belijdende lidmaten en communicanten registreerden. Voor de registratie van lidmaten waren voorschriften. Die waren al in de 16e eeuw opgesteld, kort na het ontstaan van de protestantse kerkgenootschappen.

De gereformeerde kerk kende doopleden en belijdende leden of lidmaten. Tot het avondmaal werden alleen de lidmaten toegelaten.

Vaak begint een registratie van lidmaten bij de indiensttreding van een predikant. De registratie is vaak erg onvolledig.

Vestiging of vertrek

Lidmaat van een kerkelijke gemeente werd iemand na belijdenis te hebben gedaan of op vertoon van een attestatie (getuigenis) van de gemeente waaruit iemand afkomstig was. Vestiging en vertrek met attestatie werd bijgehouden in het lidmatenregister.

Overlijden

Van het overlijden van een gemeentelid werd een aantekening gemaakt in het lidmatenregister. De predikant schreef dan vaak het woord ‘obiit’ (hij/zij is overleden) achter de naam van de overleden lidmaat, soms met vermelding van de datum van overlijden.

De lidmatenregisters berusten in de archieven van de verschillende kerkgenootschappen bij verschillende archiefdiensten. De lidmatenregisters worden niet beschouwd als retroacta van de burgerlijke stand en maken officieel dus geen deel uit van de doop-, trouw- en begraafregisters (DTB). Toch zijn veel van deze lidmatenregisters opgenomen in de serie van DTB‑kopieën, omdat ze veel relevante genealogische informatie geven en een hiaat in de verloren gegane gegevens vullen.

Verschillende registraties

Het interpreteren van de lidmatenregistratie is niet altijd gemakkelijk. Dat komt doordat de registratie uiteenlopende gebeurtenissen kan vastleggen:

1. Belijdenis: iemand wordt lidmaat van het kerkgenootschap nadat hij of zij openbare belijdenis van het geloof heeft afgelegd. De meeste mensen deden dit op jong-volwassen leeftijd, doorgaans vóór of ná huwelijkssluiting. De Doopsgezinde gemeenten kennen de volwassendoop, waarbij iemand lidmaat werd nadat hij of zij was gedoopt.
2. Bij attestatie van: iemand wordt lidmaat van het kerkgenootschap na vestiging in de stad of het dorp. Hij of zij was in de vorige gemeente als belijdend lidmaat geregistreerd en overhandigde een bewijs van lidmaatschap (getuigenis) bij de kerkelijke gemeente van vestiging.
3. Bij attestatie naar: een lidmaat van het kerkgenootschap gaf aan te verhuizen naar een andere woonplaats en vroeg het bewijs van lidmaatschap op om dit in te leveren bij het kerkgenootschap in de nieuwe woonplaats.
4. Een inventarisatie door een nieuw aangetreden predikant. Veel predikanten gingen na bevestiging in een kerkelijke gemeente rond om kennis te maken met hun leden. Daarbij noteerden zij alle namen op een lijst, die zij telkens aanvulden na bijvoorbeeld verhuizing of overlijden.

Nauwkeurigheid

De mutaties of aanvullingen die in de lidmatenregisters zijn aangebracht, zijn vaak in de kantlijn of achter de inschrijving gevoegd. Hierdoor zijn ze niet altijd goed leesbaar

Niet elke inschrijving van een exacte datumnotatie voorzien. In sommige registers zijn de inschrijvingen per kwartaal, per jaar of zelfs per periode van jaren.

Bijzonder in de lidmatenregisters van de Nederduits-gereformeerde kerken van Veere en Vlissingen is dat ook woonadressen zijn vermeld.

Een punt van aandacht bij het raadplegen van de bestanden van de Walcherse lidmatenregisters in Zeeuwen Gezochtis dat de gegevens zijn overgenomen van fiches die in de eerste helft van de jaren ’80 van de 20ste eeuw door medewerkers van Administratief Dienstencentrum Zeeland zijn geïndiceerd. De fiches waren te raadplegen in kaartenbakken en later op microfilm in de studiezaal van het Rijksarchief in Zeeland en het Zeeuws Archief. Doordat de gefilmde gegevens zijn overgetypt, kan het interpreteren van de gegevens van de inschrijvingen lastig zijn. Raadpleging van het originele register biedt dan uitkomst, al kost het enige onderzoekstijd om vooral de inschrijvingen zonder exacte datumaanduiding terug te vinden.