[1]
Barbara Adriaens van Brouwershaven, oud 21 jaren,
gevraeght etc.
Zeyt een linnenaeyster haers handwerx geweest te
hebben.
Gevraeght off zij tot Delft niet gewoont heeft
in ’t spinhuys: zeyt neen.
Gevraeght off zij daer niet in geseten heeft:
zeyt neen.
Gevraeght wanneer zij eerst mansklederen
aengetrocken heeft:
seyt dat sij geleden omtrent drie jaren tot
Uytrecht sijnde haer habijt van vrouw verandert
heeft.
Verclaert dat zij tot Delff wonende bij de
solliciteur Willem Jans Pesser, den zoon
van eenen Isaacq met de dochter daer toen huysende ondertusschen
trouwde, dewelke, vandaer metter-
woon gaende naer Aerdenborgh om aldaer
in guarnisoen te leggen, haer voor dienstmeyd
met sich namen, alwaer 17 weken gewoont
hebben, de vrouw deser wereld quam te
overlijden, sulcx dat zij die spreekt daer
weder nae Rotterdam ging, alwaer zij
van haer broeder die eenighe penninghen van haer
onder sich geslaghen hadde gedurende haere absentie
hare penninghen weder eysschende, haer broeder
haer met een tangh boven op ’t bekkeneel
van haer hoofft sloegh.
Seyt dat zij genesen wesende met drie
brieven ging naer Uytrecht die zij bestelde
aen ’t hoff van Zijn Genade graeff Ernst
ende dat se voor ieder brief een daler kreegh.
Seyt dat zij ’t Uytrecht alsdoen haer vrouwelijcke
klederen verkoft ende in plaets van dien weder
mansklederen ghekoft heeft.
Zeyt dat zij haer tuyten selffs eerst affgesneden
hadde ende haer haijr voorts dede
affsnijden in een dorp buyten Uytrecht.
Zeyt dat zij van Uytrecht nae Bodegraven ende
vandaer naer Der Goude ging, alwaer
zij sekere soldaet vindende ende vraghende
off hij haer gheen dienst en wist, heeft
deselve soldaet gheseyt jae ende is voorts
met hem naer Heusden gegaen ende heeft aldaer
[2]
dienstgenomen onder de compagnie van Zijn Genade
graeff Willem.
Seyt dat se onder die compagnie elff maenden gedient
hebbende haer affscheyd ende pesport van die
compagnie genomen heeft.
Seyt dat se daernae hier ter stede gekomen wesende
alhier bij den lieutenant van den colonnel Brok
aengenomen wierdt, die haer braght binnen de
graeff onder zijne compagnie, alwaer
zij anderhalff jaren gedient heeft.
Seyt dat zij vandaer regelrecht hier ter stede
gekomen is op de laetste biddagh ende alhier sich
begeven heeft onder de compagnie van den capiteyn-
major Hoenselaer.
Seyt dat zij noyt van eenigh manspersoon
vleysschelijck bekeurt is geweest.
Gevraeght wat haer bewogen heeft een vrouws-
persoon te trouwen:
seyt dat zij hier ter stede thuys leggende in ’t
Beenhouwerssteeghje ende hoorende tegenover
de deur op het tangeken speelen, daerheenen
ghegaen is ende dat zij weder thuys gekomen zijnde
haer slaepvrouwe haer seyde dat se daer niet
behoeffde te gaen ende dat zijselffs t’haren
huyse wel een fraeye zuster genaemt Hilletje Jans
hadde. Seyt dat deselve Hilletje hem eenigh geld verstrekte
ende van koussens ende andere dingen versorghde.
Seyt dat sij deselve Hilletje niet veel
geliefkoost en heeft maer dat de voorseyde Hilletje
aen haer belooffde koussens ende schoenen
te geven ende dat zij daerover belooffde haer
getrouw te zullen zijn.
Seyt dat zij die spreekt de voorseyde Hilletje
eerst tot trouwe versocht heeft ende dat
de voorseyde Hilletje daerop antwoorde dat
zij willigh ende bereyd was om haer te
trouwen.
Seyt dat zij daerop malkanderen van wedersijden alsdoen
trouw belooffden.
Seyt haer niet geopenbaert te hebben dat
zij een vrouw was.
Seyt dat zij veerthien dagen daernae met
de voorseyde Hilletje voor commissarissen van de huwelijcksche
zaecken gegaen zijn door hulpe van een ander
vrouwe die haer ’t lootje versorghde,
die haer die spreekt daertoe persuadeerde dat
zij voor commissarissen gaen ende de voorseyde
Hilletje trouwen zoude.
Zeyt dat se nae drie gegane geboden alhier ter stede
[3]
in de Nieuwekerke opentlijck getrouwt is
sondagh lestleden vijff weken geleden op de
naem van Willem Adriaensen.
Seyt de voornoemde Hilletje onder de belofte ende
ondertrouwe noyt oneerlijck aengetast ofte
gekust te hebben maer alleenlijck simpelijck
haer gesoent gelijck een vrijer
een vrijster doet.
Seyt dat de gemelte Hilletje haer ook noyt alsdoen
oneerlijck aengetast en heeft.
Seyt dat zij nae de trouwe met de
voorseyde Hilletje is gaen slapen ende dat die alsdoen
noch niet anders en wist off zij [verbeterd van hij naar zij] die spreekt
was een manspersoon.
Seyt dat haer intentie geweest is om de
saek met haer zoo te beleyden dat se
secreet zoude blijven.
Seyt dat zij daeromme dese mael met de voorseyde
Hilletje te bedde gaende zeyde dat zij niet
wel te passe en was ende dat zij dadelijck
nae de vrouwe al leedwesen van haer doen
hadde.
Seyt dat sij haer tot den
uytersten toe ziek geveynst
heeft ende haer gehouden off zij de pocken
hadde.
Seyt dat de zuster hem altemets zeyde Jan Dirxsen
hij en deught er niet toe ende dat hij daer-
uyt gemerkt heeft dat de voorseyde Hilletje
aen haer zuster moste geklaeght hebben
dat zij die spreekt geen mansplichten met
haer hadde.
Seyt dat hij door de voorseyde veynsinge
van ziekte ende pocken te hebben, Hilletje altijd geabuseert ende
opgehouden heeft totdertijd toe dat
zeker vrouwspersoon
wiens man een smit is aen
Hilletje Jans openbaerde dat zij die spreekt
een vrouw ende geen man was.
Seyt dat de voorseyde Hilletje Jans op een avond daernae
thuys komende ende haer vindende in een herberge
staen drinken, seyde dat zij dorst hadde
ende dat zij die spreekt daerop replicerende:
geefft negen duyts, zoo zult ghij mede drinken,
de voorseyde Hilletje geseyt heeft: als ick sal,
ick en begeer niet, gaende zoo voorts
[4]
ter herbergh uyt, doen zij die spreekt haer meynende
te houden ende zij voortlopende heeft zij haer van
achteren met haer hoed op de rugge geslagen,
waerover de voorseyde Hilletje zeggende: die
slagh zal u rouwen, heeft de gemelte
Hilletje voorts burengerucht gemaekt ende
geopenbaert ’tgeen zij van de voorseyde vrouwe
gehoort hadde.
Zeyt dat zij omtrent 13 jaren oud zijnde
in ’t spinhuys geseten heeft den tijd van twee jaren
ende dat zij daeruyt geraekt wesende
alsdoen eerst bij de solliciteur is komen
woonen.
Ontkent oyt eenigen trek ofte lust tot
mannen gehadt te hebben.
Seyt dat zij tot Delff in ’t spinhuys geraekt
is sonder sententie maer op recommandatie
van eenige van hare vrienden die nu al dood
zijn ter oorsaecke zij drie dagen
achter den ander in eenige geselschappen
met andere gedronken hadde. Actum
den 19en octobris 1632. Present den heere
schout ende dr. Laurens Rael ende
- Dirxsen Spiegel, schepen.
Hilletje Jans van Bremhoud, 21 jaren, gevraeght etc.
Zeyt groen te verkopen langes de straet.
Gevraeght hoe zij kennise heeft gekregen aen
Barbara Adriaens van Brouwershaven:
seyt ten huyse van haer zuster bij dewelke
de voorseyde Barbara Adriaens (sich latende noemen Willem Adriaensen) logeerde.
Seyt dat zij geleden omtrent 8, 9 ofte 10 weken
eerst kennisse gekregen heeft aen de voorseyde
Barbara Adriaens.
Seyt dat de voorseyde Barbara doen voorts
haer begost te vrijen ende dat zij malkanderen
alsdoen belofte gedaen hebben.
Seyt dat de voorseyde Barbara Adriaens
nae de belofte haer altemets naer haer
boesem ende naer haer lichaem getast heeft
zonder groote vehementie nochtans alsoo zij
haer hand affslaende die naer haer trok.
Zeyt dat zij de 1e avond nae de trouwe met hem
te bedde ging ende dat zij dronken zijnde
haer die spreekt seyde van haer te willen
bekennen sonder nochtans eenighe bewijs
daervan anders te doen als ’t seggen.
[5]
Zeyt dat sij eenigen tijd daer-
nae eens naer haer voelde ende dat zij
nae de voelinge noch twijffelen
bleeff off zij wel off qualijck gevoelt hadde,
alsoo zij niet en wist off zij te hoogh of te laegh getast
hadde. Zeyt dat zij noyt geweten heeft dat de
voorseyde Barbara een vrouwspersoone was
voordat zij voorleden maendagh van sekere
vrouwe (welx man een smit is)
gewaerschouwt werde dat de voorseyde
Barbara een vrouw was, seggende dat zij
bij Barbara wel geslapen hadde doen zij noch
in vrouwenhabijten gingh.
Zeyt dat de voorseyde Barbara zeer haest
dronken wordt.
Zeyt dat zij Barbara in een herberge vindende
daer zij dronk ende haer versoekende dat hij thuys
zoude komende van haer geslagen werde
met haer hoed, waeromme zij zeyde:
die slagh zal u berouwen.
Zeyt dat de voorseyde vrouw met haer man
dienselven avond ten huyse van haer zuster
komende alsdoen openbaerde dat de voorseyde
Barbara een vrouw was, ’twelk
zij alsdoen noch niet konde geloven
want sij ’t daervoor hiel[d] dat Barbara
een manspersoone zijnde haer niet en
bekende omdat zij (zoo hij zeyde)
sieck ende ongesond was waermede zij wel-
tevreden was ende dat zij noch wel een jaer ofte twee
wilde wachten. Zeyt dat zij alsdoen wetende uyt de voorseyde
vrouwe de waerheyd niettemin van
meyninge was om bij den voorseyde
Barbara te blijven huyshouden ende aen
niemand daervan ontdekkinge te doen
omdat zij voor de opspraecke die
zij daeruyt presumeerde haer te zullen
opkomen vreesde. Actum ende present als vooren.
Zeyt dat zij belooft zijnde aen Barbara
haer koussens ende schoenen gekoft heeft
omdat zij Barbara geen geld daertoe en hadde.
Actum ende present als vooren.