Verhoor Barbara Adriaens 19 oktober 1632

[1]

Barbara Adriaens van Brouwershaven, oud 21 jaren,

gevraeght etc.

Zeyt een linnenaeyster haers handwerx geweest te

hebben.

Gevraeght off zij tot Delft niet gewoont heeft

in ’t spinhuys: zeyt neen.

Gevraeght off zij daer niet in geseten heeft:

zeyt neen.

Gevraeght wanneer zij eerst mansklederen

aengetrocken heeft:

seyt dat sij geleden omtrent drie jaren tot

Uytrecht sijnde haer habijt van vrouw verandert

heeft.

Verclaert dat zij tot Delff wonende bij de

solliciteur Willem Jans Pesser, den zoon

van eenen Isaacq met de dochter daer toen huysende ondertusschen

trouwde, dewelke, vandaer metter-

woon gaende naer Aerdenborgh om aldaer

in guarnisoen te leggen, haer voor dienstmeyd

met sich namen, alwaer 17 weken gewoont

hebben, de vrouw deser wereld quam te

overlijden, sulcx dat zij die spreekt daer

weder nae Rotterdam ging, alwaer zij

van haer broeder die eenighe penninghen van haer

onder sich geslaghen hadde gedurende haere absentie

hare penninghen weder eysschende, haer broeder

haer met een tangh boven op ’t bekkeneel

van haer hoofft sloegh.

Seyt dat zij genesen wesende met drie

brieven ging naer Uytrecht die zij bestelde

aen ’t hoff van Zijn Genade graeff Ernst

ende dat se voor ieder brief een daler kreegh.

Seyt dat zij ’t Uytrecht alsdoen haer vrouwelijcke

klederen verkoft ende in plaets van dien weder

mansklederen ghekoft heeft.

Zeyt dat zij haer tuyten selffs eerst affgesneden

hadde ende haer haijr voorts dede

affsnijden in een dorp buyten Uytrecht.

Zeyt dat zij van Uytrecht nae Bodegraven ende

vandaer naer Der Goude ging, alwaer

zij sekere soldaet vindende ende vraghende

off hij haer gheen dienst en wist, heeft

deselve soldaet gheseyt jae ende is voorts

met hem naer Heusden gegaen ende heeft aldaer

[2]

dienstgenomen onder de compagnie van Zijn Genade

graeff Willem.

Seyt dat se onder die compagnie elff maenden gedient

hebbende haer affscheyd ende pesport van die

compagnie genomen heeft.

Seyt dat se daernae hier ter stede gekomen wesende

alhier bij den lieutenant van den colonnel Brok

aengenomen wierdt, die haer braght binnen de

graeff onder zijne compagnie, alwaer

zij anderhalff jaren gedient heeft.

Seyt dat zij vandaer regelrecht hier ter stede

gekomen is op de laetste biddagh ende alhier sich

begeven heeft onder de compagnie van den capiteyn-

major Hoenselaer.

Seyt dat zij noyt van eenigh manspersoon

vleysschelijck bekeurt is geweest.

Gevraeght wat haer bewogen heeft een vrouws-

persoon te trouwen:

seyt dat zij hier ter stede thuys leggende in ’t

Beenhouwerssteeghje ende hoorende tegenover

de deur op het tangeken speelen, daerheenen

ghegaen is ende dat zij weder thuys gekomen zijnde

haer slaepvrouwe haer seyde dat se daer niet

behoeffde te gaen ende dat zijselffs t’haren

huyse wel een fraeye zuster genaemt Hilletje Jans

hadde. Seyt dat deselve Hilletje hem eenigh geld verstrekte

ende van koussens ende andere dingen versorghde.

Seyt dat sij deselve Hilletje niet veel

geliefkoost en heeft maer dat de voorseyde Hilletje

aen haer belooffde koussens ende schoenen

te geven ende dat zij daerover belooffde haer

getrouw te zullen zijn.

Seyt dat zij die spreekt de voorseyde Hilletje

eerst tot trouwe versocht heeft ende dat

de voorseyde Hilletje daerop antwoorde dat

zij willigh ende bereyd was om haer te

trouwen.

Seyt dat zij daerop malkanderen van wedersijden alsdoen

trouw belooffden.

Seyt haer niet geopenbaert te hebben dat

zij een vrouw was.

Seyt dat zij veerthien dagen daernae met

de voorseyde Hilletje voor commissarissen van de huwelijcksche

zaecken gegaen zijn door hulpe van een ander

vrouwe die haer ’t lootje versorghde,

die haer die spreekt daertoe persuadeerde dat

zij voor commissarissen gaen ende de voorseyde

Hilletje trouwen zoude.

Zeyt dat se nae drie gegane geboden alhier ter stede

[3]

in de Nieuwekerke opentlijck getrouwt is

sondagh lestleden vijff weken geleden op de

naem van Willem Adriaensen.

Seyt de voornoemde Hilletje onder de belofte ende

ondertrouwe noyt oneerlijck aengetast ofte

gekust te hebben maer alleenlijck simpelijck

haer gesoent gelijck een vrijer

een vrijster doet.

Seyt dat de gemelte Hilletje haer ook noyt alsdoen

oneerlijck aengetast en heeft.

Seyt dat zij nae de trouwe met de

voorseyde Hilletje is gaen slapen ende dat die alsdoen

noch niet anders en wist off zij [verbeterd van hij naar zij] die spreekt

was een manspersoon.

Seyt dat haer intentie geweest is om de

saek met haer zoo te beleyden dat se

secreet zoude blijven.

Seyt dat zij daeromme dese mael met de voorseyde

Hilletje te bedde gaende zeyde dat zij niet

wel te passe en was ende dat zij dadelijck

nae de vrouwe al leedwesen van haer doen

hadde.

Seyt dat sij haer tot den

uytersten toe ziek geveynst

heeft ende haer gehouden off zij de pocken

hadde.

Seyt dat de zuster hem altemets zeyde Jan Dirxsen

hij en deught er niet toe ende dat hij daer-

uyt gemerkt heeft dat de voorseyde Hilletje

aen haer zuster moste geklaeght hebben

dat zij die spreekt geen mansplichten met

haer hadde.

Seyt dat hij door de voorseyde veynsinge

van ziekte ende pocken te hebben, Hilletje altijd geabuseert ende

opgehouden heeft totdertijd toe dat

zeker vrouwspersoon

wiens man een smit is aen

Hilletje Jans openbaerde dat zij die spreekt

een vrouw ende geen man was.

Seyt dat de voorseyde Hilletje Jans op een avond daernae

thuys komende ende haer vindende in een herberge

staen drinken, seyde dat zij dorst hadde

ende dat zij die spreekt daerop replicerende:

geefft negen duyts, zoo zult ghij mede drinken,

de voorseyde Hilletje geseyt heeft: als ick sal,

ick en begeer niet, gaende zoo voorts

[4]

ter herbergh uyt, doen zij die spreekt haer meynende

te houden ende zij voortlopende heeft zij haer van

achteren met haer hoed op de rugge geslagen,

waerover de voorseyde Hilletje zeggende: die

slagh zal u rouwen, heeft de gemelte

Hilletje voorts burengerucht gemaekt ende

geopenbaert ’tgeen zij van de voorseyde vrouwe

gehoort hadde.

Zeyt dat zij omtrent 13 jaren oud zijnde

in ’t spinhuys geseten heeft den tijd van twee jaren

ende dat zij daeruyt geraekt wesende

alsdoen eerst bij de solliciteur is komen

woonen.

Ontkent oyt eenigen trek ofte lust tot

mannen gehadt te hebben.

Seyt dat zij tot Delff in ’t spinhuys geraekt

is sonder sententie maer op recommandatie

van eenige van hare vrienden die nu al dood

zijn ter oorsaecke zij drie dagen

achter den ander in eenige geselschappen

met andere gedronken hadde. Actum

den 19en octobris 1632. Present den heere

schout ende dr. Laurens Rael ende

  1. Dirxsen Spiegel, schepen.

Hilletje Jans van Bremhoud, 21 jaren, gevraeght etc.

Zeyt groen te verkopen langes de straet.

Gevraeght hoe zij kennise heeft gekregen aen

Barbara Adriaens van Brouwershaven:

seyt ten huyse van haer zuster bij dewelke

de voorseyde Barbara Adriaens (sich latende noemen Willem Adriaensen) logeerde.

Seyt dat zij geleden omtrent 8, 9 ofte 10 weken

eerst kennisse gekregen heeft aen de voorseyde

Barbara Adriaens.

Seyt dat de voorseyde Barbara doen voorts

haer begost te vrijen ende dat zij malkanderen

alsdoen belofte gedaen hebben.

Seyt dat de voorseyde Barbara Adriaens

nae de belofte haer altemets naer haer

boesem ende naer haer lichaem getast heeft

zonder groote vehementie nochtans alsoo zij

haer hand affslaende die naer haer trok.

Zeyt dat zij de 1e avond nae de trouwe met hem

te bedde ging ende dat zij dronken zijnde

haer die spreekt seyde van haer te willen

bekennen sonder nochtans eenighe bewijs

daervan anders te doen als ’t seggen.

[5]

Zeyt dat sij eenigen tijd daer-

nae eens naer haer voelde ende dat zij

nae de voelinge noch twijffelen

bleeff off zij wel off qualijck gevoelt hadde,

alsoo zij niet en wist off zij te hoogh of te laegh getast

hadde. Zeyt dat zij noyt geweten heeft dat de

voorseyde Barbara een vrouwspersoone was

voordat zij voorleden maendagh van sekere

vrouwe (welx man een smit is)

gewaerschouwt werde dat de voorseyde

Barbara een vrouw was, seggende dat zij

bij Barbara wel geslapen hadde doen zij noch

in vrouwenhabijten gingh.

Zeyt dat de voorseyde Barbara zeer haest

dronken wordt.

Zeyt dat zij Barbara in een herberge vindende

daer zij dronk ende haer versoekende dat hij thuys

zoude komende van haer geslagen werde

met haer hoed, waeromme zij zeyde:

die slagh zal u berouwen.

Zeyt dat de voorseyde vrouw met haer man

dienselven avond ten huyse van haer zuster

komende alsdoen openbaerde dat de voorseyde

Barbara een vrouw was, ’twelk

zij alsdoen noch niet konde geloven

want sij ’t daervoor hiel[d] dat Barbara

een manspersoone zijnde haer niet en

bekende omdat zij (zoo hij zeyde)

sieck ende ongesond was waermede zij wel-

tevreden was ende dat zij noch wel een jaer ofte twee

wilde wachten. Zeyt dat zij alsdoen wetende uyt de voorseyde

vrouwe de waerheyd niettemin van

meyninge was om bij den voorseyde

Barbara te blijven huyshouden ende aen

niemand daervan ontdekkinge te doen

omdat zij voor de opspraecke die

zij daeruyt presumeerde haer te zullen

opkomen vreesde. Actum ende present als vooren.

Zeyt dat zij belooft zijnde aen Barbara

haer koussens ende schoenen gekoft heeft

omdat zij Barbara geen geld daertoe en hadde.

Actum ende present als vooren.