Kapelle in jaartallen

Oesterteelt, landbouw en fruitteelt kenmerken de geschiedenis van de gemeente Kapelle, die in de 19e eeuw dankzij een strategische ligging profiteerde van de komst van het Kanaal door Zuid-Beveland en de Zeeuwse spoorlijn. Kapelle’s beroemdste inwoner was wellicht Annie M.G. Schmidt.

De huidige gemeente Kapelle bestaat sinds 1 januari 1970 uit de dorpskernen Biezelinge, Kapelle, Schore en Wemeldinge en de twee buurtschappen Eversdijk en Abbekinderen. De hoofdkern van de gemeente is Kapelle, hier staat ook het gemeentehuis. De gemeente nam in de 19e en 20e eeuw in omvang toe door toevoeging van andere gemeenten; in 1816 Eversdijk, in 1941 volgde Schore, en ten slotte in 1970 Wemeldinge en het grootste deel van het buurtschap Abbekinderen. Biezelinge was nooit een zelfstandige gemeente, maar een heerlijkheid die in 1815 bij de gemeente Kapelle ging horen.

Kapelle

De eerste bewoning in deze contreien gaat terug tot de Romeinse tijd, terwijl de bewoning van het het huidige Kapelle teruggaat tot de 10e eeuw. De dorpen Maalstede en Dijkwel, beide gelegen aan een grote kreek groeiden aan elkaar vast. In Maalstede stond ook de kapel van de heren van Maalstede die daar een kasteel bezaten. De naam Kapelle is afgeleid van deze kapel.

Kanaal en spoorlijn

Infrastructuur speelt een grote rol bij de ontsluiting van een gebied, dus ook voor Kapelle. De ligging aan de 18e-eeuwse Postweg en het 19e-eeuwse Kanaal door Zuid-Beveland was belangrijk voor transport over weg en water. Daar kwam in 1872 nog de aansluiting op de spoorlijn tussen Bergen-op Zoom en Vlissingen bij. Niet alleen het achterland was nu bereikbaar, maar via de spoorlijn richting de Vlissingse haven werd ook export naar Engeland vergemakkelijkt.

Biezelinge

Net als Kapelle ontstond ook Biezelinge aan een kreek en het dorp had tot in 1717 zelfs een open waterverbinding met de Westerschelde. Omdat de haven dichtslibde ging deze waterweg verloren. De spoorlijn tussen Bergen op Zoom en Vlissingen scheidt de kernen Kapelle en Biezelinge van elkaar al delen ze gezamenlijk het station.

Wemeldinge

Wemeldinge behoort tot een van de oudste vestigingsplaatsen in de provincie Zeeland. De naam duidt hier op, het eerste deel is vermoedelijk afgeleid van de Germaanse persoonsnaam, Wimald (voluit Werimbaldi/Winiwaldi). Samen met de uitgang -inge kan Wemeldinge worden vertaald als eigendom/woonplaats van Wimald. Het is mogelijk dat Wemeldinge al voor het jaar 1133 zelfstandig werd. In 1233 komen we de naam voor het eerst in de archieven tegen.

Wemeldinge was lang een zelfstandige gemeente, totdat het bij de herindeling per 1 januari 1970 bij de gemeente Kapelle werd gevoegd.

Een belangrijk bestaansmiddel was de vis- en oestervangst op de Oosterschelde. Hiervoor moesten tot in 1992 sluizen worden gepasseerd, vanaf dat jaar werd het ook mogelijk via een nieuwe aftakking van het Kanaal door Zuid-Beveland de Oosterschelde te bereiken. Deze waterweg is tegenwoordig van groot belang voor het toerisme dat zich veelal via pleziervaart verplaatst en waarbij de plaatselijke jachthaven een grote rol speelt.

Verder zijn ook landbouw en fruitteelt van belang. Het in 1866 geopende Kanaal door Zuid-Beveland, gebruikt door een in omvang toenemende beroepsvaart, speelde een grote rol voor de ontwikkeling van de plaatselijke middenstand. Dat belang nam na 1965 sterk af doordat de Rijn-Schelde verbinding kwam. Het opkomende watertoerisme vulde de ontstaande lacune echter op.

Schore

De oorsprong gaat terug tot in de late Middeleeuwen als monniken verbonden aan de abdij St. Bernard toegestaan wordt het veengebied te ontginnen en waarbij Schore een zogenaamd poeldorp wordt. Door de eeuwen heen dankte het dorp zijn bestaan aan agrarische activiteiten. In de achttiende eeuw werden Schore en Vlake samengevoegd. Aan het zelfstandig bestaan van de gemeente Schore kwam in 1941 een einde toen het opging in de gemeente Kapelle. Vlake werd aan Kruiningen toegevoegd, en maakt nu deel uit van de gemeente Reimerswaal.

Eversdijk

Ontstaan als een middeleeuwse ringdorp lag Eversdijk in het veengebied en vormde de ontginning ervan de reden tot bestaan. De naam zou afgeleid zijn van een zekere Everdeis die een dijkje liet aanleggen. De wegenpatroon van het dorp was heel simpel. Het werd aangelegd op het kruispunt van twee wegen waar een verbindingsweg aan toegevoegd werd. In de dorpskom werd een kerk gebouwd. Eversdijk bestaat als buurtschap uit her en der staande boerderijen en verder woningen aan de driewegenstructuur.

Het buurtschap Eversdijk was een zelfstandige gemeente totdat het eind in 1815 werd toegevoegd aan de gemeente Kapelle.

Abbekinderen

Het buurtschap Abbekinderen werd per 1 januari 1970 verdeeld over de gemeenten Goes en Kapelle. Het gaat om slechts om een handjevol panden staande aan de Abbekindersezandweg. Vermoedelijk was Abbekinderen in de Middeleeuwen groter. Duidelijk is dat in de 10e eeuw hier al bewoning aanwezig was. De naam Abbekinderen komt voor het eerst in 1571 voor. Rond 1750 is zelfs sprake van het verbasterde Apekinderen. De naam kan worden uitgelegd als zijnde het (onverdeeld erfgoed) van de kinderen van een zekere Abbe.

Fruitteelt

De fruitteelt werd vanaf het begin van de 20e eeuw meer en meer van belang voor de plaatselijke economie. Dit was mede een gevolg van de vestiging van verwante bedrijvigheid in Kapelle zoals een veiling en mechanisatiebedrijven. In Kapelle staat het fruitteeltmuseum over de geschiedenis van de fruitteelt en het veilingwezen.

Van der Have

In 1879 begon de uit Oosterland afkomstige Daniël Johannes van der Have een boomkwekerij. Hij startte aan de Biezelingsestraat, op de plek van het oude landgoed Gistellis. In 1884 werd er een stuk grond gekocht van 2 ha., westelijk van de dorpskern. De werkzaamheden werden rond 1914 uitgebreid met de zaaizadenhandel en nadat zijn zoon afstudeerde als plantenveredelaar, met een veredelingstak. Ook tuinarchitectuur behoorde tot de bezigheden van de Van der Haves. Vanaf 1918 leverde het bedrijf elektriciteit voor de openbare verlichting. Van der Have was een van de eerste firma’s die de vrije zatermiddag invoerde. Ook werd het loon tijdens ziekte doorbetaald.

Van der Have groeide uit tot multinational en zo ontstond in de jaren 90 van de vorige eeuw de Koninklijke Van der Have Groep, die in 1996 zou opgaan in Advanta, die op zijn beurt in 2005 in handen kwam van het Franse Limagrain. De Kapelse vestiging (nu DLF Benelux) houdt zich alleen nog bezig met veredeling, productie en verwerking van graszaden.

Franse militaire begraafplaats

Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog (1940-1945) hadden in Kapelle op 16 mei 1940 felle gevechten plaats tussen Duitse troepen en Franse eenheden die Nederland te hulp waren geschoten. Een dag later werden 65 gesneuvelde Fransen door de plaatselijke bevolking ter aarde besteld.

Sinds 1950 wordt jaarlijks een herdenking gehouden. Vanaf 2003 wordt dit gedaan op of omstreeks 17 mei. De herdenking wordt georganiseerd door de gemeente Kapelle, in overleg met de Franse Ambassade in Nederland en het Comité du Souvenir Français.

Annie M.G. Schmidt

Kapelle is de geboorteplaats van Anna Maria Geertruide (Annie) Schmidt (Kapelle, 20 mei 1911 – 21 mei 1995, Amsterdam), de auteur van beroemde kinderboeken als ‘Jip en Janneke’, ‘Pluk van de Petteflet’, televisie- en radiodrama, toneelstukken, versjes en liedjes. Generaties Nederlanders zijn met haar poëzie en verhalen opgegroeid, waardoor haar werk tot het collectieve geheugen van naoorlogs Nederland is gaan behoren.