Delta Archieven op Unesco erfgoedlijst

De Delta Archieven uit het Zeeuws Archief zijn opgenomen in het Nederlandse Memory of the World Register van Unesco, een nieuwe nationale erfgoedlijst. De Delta Archieven documenteren de Nederlandse strijd tegen het water na de watersnoodramp van 1953, en bevatten onder meer de uitvoering van de Deltawerken onder leiding van de Deltadienst. Vrijdagmiddag 4 november 2022 reikt het Comité in Middelburg de speciale Unesco Memory of the World Vlag uit aan het Zeeuws Archief.

logo Unesco Memory of the World

De Delta Archieven zijn samen met zeven andere documentaire werken van nationaal belang opgenomen in het Nederlands Memory of the World Register. Dat heeft Unesco’s Nederlandse Memory of the World Comité  1 november 2022 bekendgemaakt. Het Comité heeft het register in het leven geroepen om aandacht te vragen voor Nederlands documentair erfgoed.

Watersnoodramp

Van een huis dat in het water staat is de gevel verdwenen.
De woning van W.M. Kesteloo aan de Ooststraat in Nieuwerkerk, Schouwen-Duiveland, na de ramp in de nacht van 31 januari op 1 februari 1953. Zeeuws Archief, Beeldbank Schouwen-Duivenland nr X-3270.

Na de watersnoodramp van 1953 veranderde de Nederlandse overheid voorgoed haar beleid. De bescherming van land en inwoners tegen hoogwater uit zee werd voortaan een nationale aangelegenheid.

Bij de ramp verloren 1836 inwoners het leven nadat in de nacht van 31 januari op 1 februari 1953 de dijken braken als gevolg van een zware storm en springtij. Via 67 dijkgaten, met verlies van 200 kilometer aan dijken, overstroomden delen van de provincies Zeeland, Zuid-Holland en Noord-Brabant. Ternauwernood werd voorkomen dat het water de Randstad bereikte.

Deltaplan

Arbeiders staan op schepen geladen met materialen voor het bouwen van een dam.
Uitvoering van de Deltawerken bij Bruinisse. Foto van vòòr 1962. Zeeuws Archief, Fotoarchief J. Torbijn, BRU-129.

Om Nederland voor dergelijke rampen in de toekomst te behoeden, ontwierp de speciaal daartoe opgerichte Deltacommissie het Deltaplan. Belangrijke onderdelen waren het spectaculair inkorten van de kustlijn door afsluiting van de zeearmen, het ophogen van dijken tot Deltahoogte en het ontwerp van innovatieve, grote en complexe waterkeringen. In deze werken – internationaal bekend als Deltawerken – komen tal van disciplines bij elkaar: waterbouw, civiele techniek, landbouw, recreatie, landschapsontwerp en cultuurhistorie.

Deltadienst

Schepen met grote hijskranen.
Aanleg van de Deltawerken, schepen in de werkhaven Oostwatering, Veere. Foto van vòòr mei 1960. Zeeuws Archief, Familiearchief J. Torbijn VRO-178.

De ontwikkeling van het Deltaplan, evenals de implementatie en de aanpassingen in beleid en uitvoering, zijn vastgelegd in de archieven van de Deltadienst (1956-1986) van Rijkswaterstaat. Belangrijke vooronderzoeken zijn gedocumenteerd in de archieven van voorgangers zoals het archief Dienst Dijkherstel Zeeland (1953-1956) en het Archief Dienst Droogmaking Walcheren (1944-1953). In woord en in beeld documenteren de archieven de internationaal baanbrekende geschiedenis van Nederlands grootste revolutionaire waterbouwwerken uit de 20e eeuw.

Nederlandse inschrijvingen

Het Nederlandse Memory of the World Comité bezoekt vrijdag 4 november 2022 alle instellingen met inschrijvingen in het nieuwe register. Ter ere van de plaatsing ontvangen zij de speciale Unesco Memory of the World Vlag. De feestelijk reis voert dwars door Nederland, begint in Leeuwarden en eindigt – via Amsterdam, Den Haag en Rotterdam – om 17.30 uur in Middelburg.

Begin dit jaar deed het Comité een oproep om documentair erfgoed te nomineren voor de nieuwe lijst. Vanaf de zomer zijn de ingediende nominaties beoordeeld op hun inhoud en waarde. Dit heeft ertoe geleid dat de volgende nominaties zijn toegevoegd aan het Nederlandse Memory of the World Register:

  • Richthofenkolleksje (Tresoar)
  • Delta Archieven (Zeeuws Archief)
  • Brieven- en dagboekencollectie WOII (NIOD)
  • Soldaat van Oranje (Rob Houwer)
  • Cartotheek Joodse Raad (Joods Cultureel Kwartier)
  • Bibliotheca Philosophica Hermetica (Embassy of the Free Mind)
  • Webcollectie XS4ALL-homepages (Koninklijke Bibliotheek)
  • Atlas van Stolk (Bibliotheek Rotterdam)

Unesco Memory of the World

Memory of the World stimuleert het behoud en de toegankelijkheid van documentair erfgoed en wil dat iedereen op de wereld zich bewust is van de waarde van deze documenten. Met de nieuwe Nederlandse erfgoedlijst wordt het dertigjarig bestaan van het Unesco-programma gevierd. Voorzitter Martin Berendse van het Nederlandse Memory of the World Comité: “Met dit register plaatsen we een aantal zeer gevarieerde collecties en stukken in de spotlight. Dat helpt ons beseffen hoe bijzonder en divers ons Nederlandse documentaire erfgoed is.”

Zeeuws Archief & Memory of the World

Het internationale Memory of the World Register van Unesco bestaat al veel langer, in 1997 werden de eerste documentaire werken van internationaal belang erin opgenomen. Ook in dit internationale register is een archief uit Zeeland opgenomen: het archief van de Middelburgse Commercie Compagnie (MCC) over trans-Atlantische slavenhandel, in beheer bij het Zeeuws Archief.

Delta Archieven

Bekijk welke archieven deel uitmaken van de Delta Archieven en raadpleeg de inventarissen.

www.zeeuwsarchief.nl

Nederlands Memory of the World Register

Lees meer over de nominaties op de website van de Nederlandse Unesco Commissie.

www.unesco.nl