Schat aan oorlogshistorie voor het eerst digitaal beschikbaar

Het Zeeuws Archief werkt aan een groot digitaliseringsproject waarin Zeeuwse oorlogs- en wederopbouwarchieven worden gescand en online beschikbaar gesteld. Dit proces brengt niet alleen technisch en inhoudelijk werk met zich mee, maar roept ook vragen op over privacy, geschiedschrijving en toegankelijkheid. Hoe pak je zoiets aan, wat zijn de belangrijkste uitdagingen en natuurlijk: wat zijn enkele bijzondere vondsten uit deze archieven?

De scans zijn nu allemaal gereed en zullen in delen online geplaatst worden. Waarom dat zo lang duurt? Omdat het om een relatief jong archief gaat, moeten alle scans gecontroleerd worden op persoonsgegevens. Die moeten vervolgens geanonimiseerd worden.

Digitaliseren

Het digitaliseren zelf is een intensief proces: documenten worden stuk voor stuk gecontroleerd op beschadigingen en vervolgens gescand.

Daarna volgt een steekproefsgewijze scancontrole en een AVG-check. Archiefmedewerkers beoordelen per document of er persoonsgegevens in voorkomen die beschermd moeten worden.

Hiervoor wordt gebruikgemaakt van software van twee externe bedrijven, naast een in eigen ontwikkeling zijnde tool. Toch blijft het grotendeels handwerk, vooral omdat de software het verschil tussen publiek bekende personen, zoals burgemeesters, en privépersonen nog niet goed kan maken.

Het doel is om een balans te vinden: geen volledig zwartgelakte pagina’s, maar wel voldoende bescherming van persoonsgegevens.

Na het anonimiseren worden de scans voorzien van metadata en toegevoegd aan het digitale archiefsysteem. Hierdoor worden ze wereldwijd toegankelijk voor onderzoekers en geïnteresseerden.

Commissaris van de Koningin

Een belangrijk onderdeel van het project is het digitaliseren van het archief van de Commissaris van de Koningin tijdens de Tweede Wereldoorlog en de periode daarna. Dit archief bevat onder meer informatie over verplichte arbeidsinzet en de zuivering van ambtenaren na de oorlog, waarin namen en persoonsgegevens vermeld worden.

Militair Gezag

Ook het archief van het Militair Gezag in Zeeland (1944-1946) wordt digitaal ontsloten. Dit archief geeft een beeld van hoe na de bevrijding het gezag tijdelijk werd overgenomen, en bevat veel documentatie over zaken als volksgezondheid, onderwijs en wederopbouw, evenals uniek beeldmateriaal van verwoestingen in Zeeuws-Vlaanderen.

Gevorderde auto

Soms kom je bijzondere verhalen tegen, zoals van meneer Slager wiens auto is gevorderd door de Duitsers en daarna door de binnenlandse strijdkrachten (en heel even door de Engelse strijdkrachten) is gebruikt. Meneer wil zijn auto terug maar dat verloopt niet zo soepel.

Wel zeven ooggetuigenverklaringen zijn bij de correspondentie over de gevorderde auto van meneer Slager te vinden. Allemaal in dezelfde woorden getypt, op briefpapier van Slager in december 1944.