Het Zeeuws Archief is decor geweest voor opnamen voor de film ‘De Slag om de Schelde’. Als archiefmedewerker ben je gewend aan véél geschiedenis, maar als die zich in levende lijve opeens voor je deur aandient, dan is dat overweldigend.
Een week lang hebben medewerkers en vrijwilligers van het Zeeuws Archief in Middelburg van dichtbij de opnamen voor de speelfilm ‘De Slag om de Schelde’ mogen bijwonen. De film van regisseur Matthijs van Heijningen jr. en producent Levitate Film is met een budget van 14 miljoen een van de grootste Nederlandse producties. De film is een hommage aan de gelijknamige militaire operatie die 75 jaar geleden de bevrijding van Nederland (en heel Europa) inluidde. De première is gepland op 26 november 2020.
Vanaf maandag 27 januari veranderden het Hofplein en de Wagenaarstraat voor onze ogen. De gemeentedienst verwijderde alle straatlantaarns, verkeersborden, betonnen paaltjes en andere obstakels. Dat veranderde het straatbeeld enorm. De straat werd mooier. Minder is meer.
Vervolgens kwamen het (oorlogs)puin, de prikkeldraadversperringen en de zandzakken. Houten schuttingen werden opgetrokken, ramen met hout dichtgespijkerd en gevels vies gemaakt. Zwarte aarde op straat bedekte de witte markeringen van de fietsstrook. Opeens was het 1944.
Filmcrew, figuranten en catering verzamelden zich in en om de Hofpleinkerk tegenover het Zeeuws Archief. Historische fietsen, motoren en andere voertuigen – van verbazingwekkend bescheiden afmetingen – werden voor de deur geparkeerd.
De eerste opnamen werden nog bij het notariskantoor verderop geschoten, maar daarna gebeurde dat letterlijk voor de deur. Het Zeeuws Archief is deels gehuisvest in het 18e-eeuwse Van de Perrehuis en nu pas werd ons duidelijk hoeveel strategisch gelegen ramen en deuren het huis heeft. Er is niet veel aan onze aandacht ontsnapt. Het bevestigen van de nazivlag, de historische voertuigen en de motorpech, het marcheren en broodnodige oefenen daarvan, de rondhangende figuranten, de eindeloze herhalingen en repetities.
In de film is het Van de Perrehuis een Duits hoofdkwartier of ‘Ortskommandatur’. Dat het dat in 1940-1945 nooit is geweest, is bijzaak. Als de film de aandacht van het grote publiek op de geschiedenis weet te richten, op een voor Europa zo belangrijke militaire operatie, dan is de opzet geslaagd. De film heet in het Engels niet voor niets ‘The Forgotten Battle’. En dat terwijl het gaat om de grootste operatie op Nederlands grondgebied tijdens de Tweede Wereldoorlog. De geallieerde legers wilden de Scheldemonding bevrijden van de Duitse strijdkrachten zodat de haven van Antwerpen gebruikt kon gaan worden als aanvoerhaven.
Ook bijzonder om te zien waren het zwarte reflectiescherm met gigantische afmetingen en de rookmachine, of beter gezegd: de rook. Rook is film. Rook betekent ook dat je niet dichtbij moet komen. Als je iemand door een lens naar je ziet kijken, sta je in beeld. Dan moet alles over.
De laatste draaidag aan het Hofplein, er werd gefilmd vanuit de fietsenstalling, eindigde vrijdagmiddag laat. Eindelijk diende de voorspelde en zo nodige regen zich aan. De rookmachine deed zijn werk. We keken mee op de camera. Een turend gezicht met soldatenhelm kwam in beeld. De regisseur keek blij en tevreden. Film is fantastisch.
N.B. Natuurlijk is iedereen die zelf onderzoek wil doen naar Zeeland in de Tweede Wereldoorlog van harte welkom in het Zeeuws Archief.