Expositie van de schatten onder de archiefstukken
Het oudste in Zeeland aanwezige archiefstuk
Het betreft een charter, een akte op perkament, uit 1189, waarbij de bisschop van Utrecht toestemming verleent aan de inwoners van Hoogelande (drie kilometer van Middelburg) om een kapel te stichten. De inwoners hadden zich in een brief aan de bisschop erover beklaagd dat de Middelburgse kerk die zij normaal bezochten in de winter bijna onbereikbaar was in verband met de onveiligheid en de onbegaanbaarheid van de wegen. Het zegel van de bisschop is helaas verloren gegaan.
Archief Onze Lieve Vrouwe Abdij van Middelburg, regestnummer 2
Acte van Maximilliaan
Acte uit 1551 waarbij Maximilliaan van Bourgondië, heer van Veere, zijn verguld zilveren beker aan de stad Veere schenkt.
Archief Stad Veere, charterverzameling
‘Waarheidsboek’ van Zierikzee
In dit register zijn de sententies (vonnissen) in criminele zaken van de stedelijke vierschaar van Zierikzee over de periode 1541 tot 1570 ingeschreven. De griffier heeft zo nu en dan naast de sententie ook een tekening van het vonnis gemaakt en hierdoor zijn deze stukken beroemd en veel gevraagd voor tentoonstellingen in binnen- en buitenland.
Rechtelijke Archieven Zeeuwse Eilanden, inv.nr 3847
Charter uitgevaardigd door de Staten van Zeeland
Charters of oorkonden zijn stukken perkament die op een speciale wijze geprepareerd zijn en waarop een tekst is geschreven die ter bekrachtiging is bezegeld. De bezegeling is te vergelijken met de latere handtekening. Is het charter bezegeld door een persoon, dan hangt er één zegel onder, zijn er meer getuigen aanwezig, dan kan het aantal zegels oplopen tot soms twintig stuks. Het zegel werd gemaakt met een metalen zegelstempel.
Aanvezelwerk
Archiefstukken, aangetast door vocht, schimmels en insecten, kunnen weer aangevezeld worden tot complete vellen papier. Dit aanvezelen gebeurt op de restauratieafdeling van het Zeeuws Archief.
Archief Rekenkamer van Zeeland, inv.nr II 340 en Notarieel Archief 1841-1895, inv.nr 760
‘Membra disjecta’ (verworpen delen)
Tijdens de restauratie van boekbanden worden regelmatig resten van andere, oudere handschriften gevonden, die bijvoorbeeld gebruikt zijn om de rug van een boekblok stevig te maken. Hier liggen enige voorbeelden van dit soort ‘membra disjecta’.
Verzameling Aanwinsten RAZ 1955-1990, Membra disjecta, inv.nrs 1973.28 (schrijvend mannetje), 1976.30 (muziek), 1983.28 (Arabisch handschrift), 1985.67 (strookjes)
Prachtbandjes
Gelegenheidsdrukwerk ingebonden door de boekbinder Suenonius Mandelgreen. Hij was afkomstig uit Zweden en werkte in Middelburg tussen 1736 en 1758. Hij behoorde tot de beste achttiende-eeuwse binders in Nederland.
Archief Familie Borssele-Van der Hooge, inv.nrs 145 en 145b
Archiefvondst: boek in een boek
Perkamenten band met daarnaast het versneden almanakje dat in de rug gevonden is. Het kleine boekje is gebruikt om de rug goed in vorm te houden. Normaal gesproken werd hiervoor opgevouwen perkament of papier gebruikt. In dit geval is een op maat gesneden boekje meegenaaid dat twee hele oude drukjes bleek te bevatten: een almanakje uit 1595, gedrukt in Middelburg door Barent Langenesse, en een prognosticatie, gedrukt in Haarlem door Gillis [Ko]eman, [1602].
Archief Rekenkamer van Zeeland, inv.nr II 134
Lias
Veel losse papieren werden bijeen gehouden door een koord (liasveter). Deze koorden hadden een koperen punt om het stuk te doorboren.
Archief Commercie Compagnie van Middelburg, inv.nr 573
Gerestaureerde perkamenten ‘gebruiksbanden’ van de Zeeuwse Rekenkamer
Volgens de huidige visie op boekrestauratie moeten nieuw toegevoegde delen duidelijk herkenbaar zijn, net als bij de restauratie van monumenten.
Archief Rekenkamer van Zeeland, inv.nrs II 212 en 299
Afbeelding van een zitting van de Rekenkamer van Zeeland, 1647
De boekbanden die op deze afbeelding op de tafel liggen en in de kasten staan worden nu bewaard in het Zeeuws Archief. De perkamenten banden zijn hier voorbeelden van. De Historisch-Topografisch Atlas ‘Zelandia Illustrata’ van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen is een waardevolle verzameling van meer dan 11.000 kaarten, plattegronden, stads- en dorpsgezichten, historieprenten en portretten die allemaal betrekking hebben op Zeeland.
Historisch-Topografisch Atlas ‘Zelandia Illustrata’ van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, cat.nr III 531
Ingebonden statennotulen van het jaar 1794
De Staten van Zeeland vormden van circa 1577 tot 1795 het hoogste bestuurslichaam van Zeeland. De notulen werden ieder jaar gebonden, maar naarmate de bestuurlijke taak omvangrijker werd, groeide ook de omvang van de jaarlijkse band en werden de ingebonden notulen steeds dikker.
Archief Staten van Zeeland, inv.nr 229
Rekeningenboeken met gedichten van Adriaen Valerius
Tot zijn dood in 1625 was Adriaen Valerius, de dichter van diverse vaderlandse liederen, lid van de Rederijkerskamer van Veere.
Archief Rederijkerskamer van Veere, inv.nr 3
Brieven van Johan de Witt en Michiel de Ruyter
Geschreven in 1666 aan boord van het admiraalsschip van de oorlogsvloot van de Republiek De Zeven Provincien. Het speelt zich af ten tijde van de Tweede Engelse Oorlog (1665-1667), waarin ’s lands vloot onder leiding van de Vlissingse admiraal Michiel de Ruyter een belangrijke rol speelde. Aan boord bevond zich ook de Raadspensionaris van Holland Johan de Witt, een vriend van Michiel. In de zomer van 1666 wist de Nederlandse vloot de Engelsen een gevoelige slag toe te brengen in een vier dagen durende zeeslag. De Engelsen waren te meer aangeslagen toen Londen door een grote brand en een pestepidemie was getroffen. De oorlog werd beslist door de beroemde tocht naar Chatham, waarbij De Ruyter dwars door de ketting voer die over de Thames was gespannen en daarmee in het hart van de Engelse marinewerven kwam.
Archief Staten van Zeeland, inv.nr 972
Archief van de Commercie Compagnie van Middelburg
De Commercie Compagnie werd in 1720 opgericht als handelscompagnie maar hield zich later grotendeels bezig met de slavenhandel op Zuid-Amerika en het Caraïbisch gebied. Zij maakte hierbij gebruik van de zogenaamde driehoekshandel: vanuit Middelburg vertrok een schip vol handelswaar (geweren, steekwapens, munitie, drank, kleursel, stoffen) naar de Afrikaanse westkust, daar werden deze waren geruild tegen slaven, die werden vervoerd naar Zuid-Amerika en het Caraïbisch gebied en daar vervolgens verkocht tegen retourvracht (cacao, bruine en witte suiker en gember) die men naar Middelburg vervoerde en hier wederom verkocht. Te zien zijn enige stukken (journaal, monsterrol, soldijboek, negotieboek) afkomstig van twee reizen van schepen in 1730-1731 en in 1732-1734.
Archief Commercie Compagnie van Middelburg, inv.nrs 572, 575 en 765
Genealogie van de Familie Brouwer door Hendrik Brouwer
Hendrik Brouwer (1769-1837) was wijnkoper in Middelburg en bekleedde functies in de stedelijke regering, dit boek bevat dagboekachtige aantekeningen over de periode 1802-1818.
Collectie Brouwer, inv.nr 1
Voorbeelden van verschillende soorten sitspapier of katoenpapier
Sitsen zijn papieren die versierd zijn met een of meer houten blokken in drukgangen, op dezelfde manier zoals katoenstof versierd werd.
Rechterlijke Archieven 1796-1838, inv.nr 1204