De Heren van Veere uit het geslacht Van Borsele ‘regeerden’ in de late Middeleeuwen over Walcheren en Zuid-Beveland. Hun privileges en eigendomsrechten lieten zij vastleggen in oorkonden. Afschriften hiervan werden verzameld in een register, dat nu bewaard wordt in de Universiteitsbibliotheek van Gent.
Van dit zogenaamde cartularium verscheen op 22 februari een bronnenuitgave. Verder is het bijzondere register te zien in een kleine expositie in het Zeeuws Archief, van 1 februari tot en met 1 maart 2008.
Het cartularium van de Heren van Veere uit het geslacht Van Borsele bevat afschriften van 220 oorkonden uit de periode 1282-1555. Voor het merendeel houden ze verband met hun rechten, bezittingen en bestuurlijke functies op Walcheren en Zuid-Beveland.
Het register is een belangrijke bron voor historisch onderzoek naar de positie van de Heren van Veere in Zeeland en hun verhouding tot de Bourgondische landsheren.
“Het geeft een mooi beeld van de ontwikkeling van de Zeeuwse adel,” vertelt Peter Blom, medewerker van het Zeeuws Archief voor Veere, “bovendien zijn heel veel originele oorkonden uit deze periode niet meer voorhanden“.
Restauratie en bronnenuitgave
Toen het register circa een kwart eeuw geleden werd ‘ontdekt’ in de Universiteitsbibliotheek van Gent, verkeerde het in deplorabele staat. Onder auspiciën van het Zeeuws Archief werd in 1997 in Veere een werkgroep opgericht om het register te laten restaureren en integraal uit te geven.
Vijf enthousiaste studiezaalbezoekers togen aan het werk: hoogleraar middeleeuwse nederzettingsgeschiedenis Peter Henderikx, voorzitter van de genealogische vereniging Jaap Zondervan, genealoog Ivo Back, historicus Hans Vader en archiefmedewerker Peter Blom.
In 2002 ontfermde restaurator Marijn de Valk zich over het cartularium, dat nu in prima staat verkeert.
Cartularium als laptop
Jarenlang richtten de vijf werkgroepleden zich op de transcriptie van de teksten, die waren geschreven in het Latijn, het Frans en het Nederlands. Gaandeweg ontspon zich de geschiedenis van de belangrijkste Zeeuwse edelen uit de late middeleeuwen, de heren van Veere uit het geslacht van Borsele.
Blom: “Hun stamland was Borsele maar door slimme huwelijkspolitiek, eigendomsvererving en een goede verstandhouding met de graven van Holland en Zeeland, zoals Jan I, Jacoba van Beieren en Maximiliaan van Bourgondië, verwierven de heren steeds meer macht.
De Heren van Veere waren de grote ondernemers van hun tijd. Zij stichtten steden en investeerden in grondbezit en heerlijkheden. Met hun hofhouding reisden zij van de ene naar de andere bezitting in de Nederlanden. Een overzicht van hun eigendommen namen zij mee in hun ‘laptop’: het cartularium.”