Diplomaat in Venetië

Op zoek naar internationale erkenning vaardigde de jonge Republiek der Zeven Verenigde Provinciën in 1609 een gezant af naar de republiek Venetië. Van de audiëntie getuigt een schilderij waarop ambassadeur Cornelis van der Mijle en de doge naast elkaar zijn afgebeeld.

Het schilderij van de audiëntie van Cornelis van der Mijle (1579-1642) behoort sinds lange tijd tot de vaste collectie van het stadhuis van Veere. Op welke manier het ooit in het stadhuis van Veere terecht is gekomen blijft onduidelijk. De eerste vermelding dat het hier hangt dateert uit 1860.

Het is goed mogelijk dat Cornelis van der Mijle (1579-1642) het na zijn reis naar Venetië aan prins Maurits cadeau zou hebben gedaan die het vervolgens aan zijn markizaatsstad zou hebben geschonken. Aan Veere had Maurits immers zijn belangrijkste titel te danken.

De ontvangst van de Nederlandse ambassadeur Cornelis van der Mijle (1579-1642) door de doge van Venetië in het jaar 1609 , olieverf op paneel, 133×200 cm, niet gesigneerd, niet gedateerd. Zeeuws Archief, Stadhuiscollectie Veere, inv.nr. GV85.

Diplomatieke betrekkingen Nederland-Venetië

De jonge Republiek had in het begin van haar bestaan behoefte aan bondgenoten. De enige republiek in het Europa van omstreeks 1600 was Venetië. Op voorstel van prins Maurits werd besloten in 1609 Cornelis van der Mijle op ambassade naar Venetië te sturen. De reis was succesvol en leverde de Republiek diplomatieke erkenning door Venetië op.

Van der Mijle in de Sala del Collegio

Afgebeeld is de ontvangt van Van der Mijle in de Sala del Collegio van het doge paleis op 18 november 1609. Hij zit rechts naast de heerser van Venetië en is omringd door raadsleden. Het schilderij is niet gesigneerd maar vertoont gelijkenissen met werk van Odoardo Fialetti (ca. 1573-ca. 1638). Een vrijwel gelijke scene is te zien op een schilderij van deze Venetiaanse kunstschilder dat de ontvangst van Sir Henry Wotton, tussen 1604 en 1614 ambassadeur van Groot-Brittannië bij de doge, voorstelt.

Rapport in het archief

Van zijn maandenlange reis en verblijf is een 166 bladzijden dik rapport aan de ‘Hooge Welgebooren Mogende Heeren’ van de Staten-Generaal bewaard gebleven. Het berust in het archief van de Staten van Zeeland dat wordt bewaard in het Zeeuws Archief in Middelburg (inv.nr. 3015). Het rapport bevat veel details over hoe Van der Mijle als een van de eerste ambassadeurs van Nederland succesvol onderhandelde met het bestuur van een vreemde mogendheid.

Verloop reis

Daarnaast kan Van der Mijle’s reis exact worden gevolgd, hij hield namelijk nauwkeurig bij welke plaatsen hij met zijn reisgezelschap aandeed. Op 23 september 1609 vertrok de gezant uit Den Haag met de instructie om over Frankrijk naar Venetië te reizen. Via Dordrecht, Breda, Antwerpen, Mechelen, Brussel, Valenciennes, en Senlis kwam hij op 30 september aan in Parijs. Na een verblijf van een maand aan het hof van de Franse koning vertrok hij op 16 oktober per koets over Lyon (20 oktober) via Lunenburgh aan de voet van de berg Cenis (28 oktober) Turijn (29 oktober) om op 13 november in Venetië aan te komen. Het laatste stuk ging per gondel.

…daer de prince sadt in een verheven gestoelte…

Op 18 november 1609 ging hij op audiëntie in het paleis van de doge aan het Sant Marcoplein. Daar werd hij geleijt tot in de camer daer de prince sadt in een verheven gestoelte. Met alle eer werd Van der Mijle ontvangen. In het Italiaans sprak Van der Mijle de doge toe.

Erkenning voor de Republiek

De 19de november werd hij uitgenodigd door Sir Henry Wotton, de ambassadeur van Groot-Brittannië. De 21ste mocht Van der Mijle weer op audiëntie bij de doge. Na het officiële gebeuren had hij ook ruimte om iets te vertellen over Holland en Zeeland, onze dijken en het beleg van Leiden. Dankzij deze ambassade erkende Venetië de Republiek als soevereine natie.

De pauselijke nuntius en de ambassadeur van Spanje ergerden zich mateloos aan de eervolle ontvangst van de ambassadeur uit een ketters land. De Spanjaarden vonden het zelfs een eeuwige offensie die Spanje nooit zou vergeten!

Van der Mijle als toerist

Na de onderhandelingen bleef tijd over om de toerist uit te hangen. Tot de bezienswaardigheden die Van der Mijle bezocht behoorden het tresoor van St Marco, de bibliotheek, de munt en zalen van het paleis waar verscheidene wapens en rariteiten bewaard werden.

Biblioteca Marciana aan het San Marco plein in Venetië. Ets en gravure, uitgegeven door Giacomo Franco tussen 1590 en 1610. © The Trustees of the British Museum

Terugreis met quaet weer

Op 10 december vertrok de ambassadeur. De terugreis ging over Bolzano (15 december), Papenkerck (18 december), Landsberg in Beieren (20 december) en Straatsburg (28 december). Op 1 januari 1610 passeerde de koets Nancy en werd een dag later de poste genomen. Vandaar werden de wegen slecht en het was het soms quaet weer. De avond van 6 januari bereikte Van der Mijle Parijs. Hier bleef hij enige dagen om verslag te doen aan het Franse hof.

Na vier maanden terug in Den Haag

Veertien januari vervolgde hij zijn reis via Tournai, Valenciennes en Brussel waar hij op de 18de januari met de schuit ’s avonds in Antwerpen aankwam. Het laatste stuk door Nederland verliep niet zo vlot. Op 20ste kon hij mits het extraordinaris weer niet wijder cunnen coomen als tot Dordrecht. Een dag later op 21 januari ’s avonds was de gezant goetstijts gecomen in den Hage. Hier bracht hij op 23 januari 1610 verslag uit aan de Staten-Generaal van zijn lange en succesvolle reis naar Venetië. De onderneming had bijna vier maanden in beslag genomen.

Zwitserland 2012-2013

De audiëntie van Van der Mijle was van 14 september 2012 tot en met 17 februari 2013 blikvanger van de expositie Kapital, Kaufleute in Venedig und Amsterdam in het Landesmuseum Zürich.

De werkgroep Paleografie in Zeeland (PaiZ)

Veel belangrijke bronnen over de Zeeuwse geschiedenis, en vooral oudere, bestaan uit met de hand geschreven stukken. Die documenten, bijvoorbeeld oorkonden, notariële akten, notulen, rekeningen, brieven, zijn vaak moeilijk leesbaar. De werkgroep Paleografie in Zeeland (PaiZ) maakt zulke bronnen beter toegankelijk door transcripties te maken.

De werkgroep heeft ook de Diplomatieke missie van Cornelis van der Mijle in 1609 naar Venetië getranscribeerd.

/over-ons/werkgroep-paleografie-in-zeeland/voltooide-transcripties/